metropolis m

Jan Robert Leegte, Compressed Landscapes

Een solopresentatie rondom landschappen in het Van Gogh Museum, een omvangrijke installatie op Into Nature, een geluidswerk van formaat bij Artphy in het kader van Noorderlicht en deelname aan de GOGBOT tentoonstelling bij Rijksmuseum Twenthe: Jan Robert Leegte was afgelopen weken overal, met digitaal werk dat zich nadrukkelijk tot het landschap verhoudt. Sanneke Huisman gaat in gesprek met de kunstenaar.

Jan Robert Leegte, opgeleid als kunstenaar en architect, start zijn carrière met een liefde voor materiaalonderzoek en Bruce Nauman. Wanneer hij met de computer in aanraking komt, benadert hij deze op een klassieke manier. Zijn onderzoek naar de functionaliteit van en mogelijkheden met dit nieuwe medium is onder meer schatplichtig aan Nauman, Dan Graham en Yves Klein. Leegte, die nog net tot de eerste generatie internetkunstenaars behoort, ontdekt nieuwe digitale werelden langs de lijnen van de kunstgeschiedenis. Bijzonder is dat hij op zoek gaat naar de eigenschappen van het materiaal en niet de vermeende immaterialiteit van digitale technologieën onderschrijft. Alledaagse computerelementen zoals de scrollbar, de dropshadow (je herkent deze direct als je hem ziet) en de eindeloze reeks berglandschappen die we kennen als desktop-afbeeldingen op ieder Apple Operating System worden als minimalistische on- en offline sculpturen gepresenteerd, zowel in de browser als – later – in de vorm van fysieke installaties en prints.

In de jaren 1990 is het internet zijn galerieruimte waarin hij alledaagse digitale tools als kunstwerken tentoonstelt. Begin 2000 gaat hij een stap door deze digitale sculpturen naar de fysieke ruimte te vertalen. Scrollbar (2002) is een grote langwerpige sculptuur die iedereen direct herkent van de eigen computerinterface. Het lijkt iets van Leegtes achtergrond als architect te verraden: hij plaatst de computerelementen als ruimtelijk ontwerp in de galerie of de publieke ruimte. In deze nieuwe context is de eerdergenoemde dropshadow even vervreemdend als herkenbaar. Onaanraakbare digitale artefacten worden monumenten van het technologische tijdperk.

[blockquote]Leegte plaatst computerelementen als ruimtelijk ontwerp in de galerie of de publieke ruimte. Onaanraakbare digitale artefacten worden monumenten van het technologische tijdperk

Jan Robert Leegte, Performing a Landscape, installatie bij Upstream Gallery, foto: Gert Jan van Rooij

Jan Robert Leegte, Performing a Landscape: Trenches

Twintig jaar later speelt de computer nog altijd een onverminderd belangrijke rol in het inmiddels indrukwekkende oeuvre. Er is wel een koerswijziging zichtbaar: het landschap speelt een meer prominente rol én er is een meer persoonlijke en expressieve benadering in het overwegend modernistische en minimalistische werk geslopen. Dit kent zijn oorsprong in iets dat altijd een fascinatie is geweest: de performativiteit van de machine en de behoefte dit functioneren te laten zien. Hier ligt wederom een link met Nauman, die op een performatieve manier de kunstenaarspraktijk reduceerde tot het meest minimale: de handeling van de kunstenaar. Met de vervanging van kunstenaar door computer krijgt dit in het werk van Leegte een actuele invulling. Zijn internet- en computerwerken tonen de machine en de software als levende actoren die iets produceren wat wij niet kunnen. Het inzichtelijk maken van functionaliteit op een artistieke manier hangt tevens samen met Leegtes aandacht voor transparantie. Leegte gelooft niet in de gelikte transparantie zoals die door tech-giganten als Apple aan ons worden verkocht. Het echte functioneren wordt hier achter een hermetische laag interface verstopt. Leegte kijkt dwars door de interface heen, om te laten zien wat er achter de schermen en in de zwarte dozen gebeurt.

Leegte liet zijn computer ‘tellen’ gedurende het één keer knipperen met de ogen, om te kijken wat er zou gebeuren

Jan Robert Leegte, In the Blink of an Eye, rechts detail, bij Upstream Gallery. Foto: Gert Jan van Rooij

Dit is goed zichtbaar in In the Blink of an Eye uit 2020, dat ondanks de minimalistische vorm en het conceptuele uitgangspunt gebaseerd is op een meer theatrale handeling. De serie abstracte vierkanten met gekleurde getallenreeksen komt voort uit Leegtes idee om zijn huidige computer te laten ‘tellen’ gedurende het één keer knipperen met de ogen, om te kijken wat er zou gebeuren. Een enorme reeks getallen was het resultaat. Vervolgens heeft hij dit principe toegepast op alle computers die hij ooit had, vanaf de door veel kunstenaars zo geliefde Commodore 64. Deze computer heeft hij zelf niet meer in zijn bezit, waardoor deze in een nieuwere computer werd geëmuleerd (als een virtuele machine). Het resultaat: een veel kortere getallenreeks, aangezien de rekencapaciteit van deze computer enorm veel lager is dan die van de laatste iMac. Tot een fysieke vorm komen, was vervolgens niet eenvoudig. De getallenreeksen die de nieuwere computers in een oogwenk produceerden waren zodanig lang dat de bestanden in eerste instantie te groot waren om bewerkt of afgedrukt te worden. Het kostte enige moeite om de performatieve machine in de vorm van een abstract object te temmen.

Leegte deelt ook zijn zorgen over natuur en klimaat; de virtuele performatieve landschappen laten zich lezen als een sinistere voorbode

Jan Robert Leegte, Performing a Landscape: Fiery Sky

Jan Robert Leegte, Performing a Landscape: Forest

In het geval van Compressed Landscapes (2016), wordt computertechnologie ingezet als eindeloze beeldgenerator. Deze serie generatieve websites is nog tot en met 25 oktober 2021 te zien is in het Van Gogh Museum als afsluiting van de reeks Van Gogh Inspireert. Bestaande afbeeldingen van allerlei soorten landschappen worden voor dit werk van het internet gehaald. Op basis van trefwoorden als ‘sunset’, ‘mountain’ of simpelweg ‘landscape’ wordt ’s werelds grootste online fotodatabase Flickr ‘gescraped’. De afbeeldingen worden naar de door Leegte gemaakte website gehaald om daar te worden getoond – nadat een compressietechniek op de betreffende afbeelding is losgelaten. Deze compressie zorgt ervoor dat het gefotografeerde landschap transformeert tot een geabstraheerde werkelijkheid. Een dominant grid van blokken beperkt en bundelt de visuele informatie waardoor een onvoorspelbaar schouwspel ontstaat. Voor Leegte is het een ode aan deze compressietechniek; natuurlijk ontstaat in de context van het Van Gogh vooral een digitaal-impressionistische weergave van een landschap. Wat verder opvalt is dat de computerelementen niet langer in het stedelijke of natuurlijke landschap zijn geplaatst, maar andersom: de computer wordt gebruikt om landschappen te tonen. Dit kunnen zowel representaties van bestaande landschappen als computergegenereerde virtuele werelden zijn.

Jan Robert Leegte, Performing a Landscape, installatie bij Into Nature

Jan Robert Leegte, Performing a Landscape, installatie bij Into Nature

Het virtuele landschap staat ook centraal in een veel expressiever werk, waarin net als in In the Blink of an Eye eveneens een cruciaal onderdeel uit zijn eigen computergeschiedenis terugkomt. Leegtes fascinatie voor internetkunst ontstond toen hij een html-bestand uploadde naar een webserver: het werk veranderde van code in een publieke online installatie. In Performing a Landscape (2020) zien we de software die hij toen gebruikte als basiselementen van een dystopisch landschap. De interface is getransformeerd tot een verlaten Lovecraft-achtig eiland dat wordt overwoekerd door water, begroeiing en heel veel wind. De software interface is een gamelandschap geworden waarin de technologie niet opgewassen bleek tegen de natuurkrachten. De multikanaals-installatie is nog tot en met 24 oktober 2021 te zien als onderdeel van Into Nature, een kunstroute door het Drentse landschap. In een door de technologie verwarmde zeecontainer treedt de urgente ondertoon op de voorgrond. Leegte laat met Performing a Landscape niet alleen zijn persoonlijke geschiedenis zien, maar deelt ook zijn zorgen over natuur en klimaat. Niet langer wordt het landschap voorzien van onschuldige digitale sculpturen; de virtuele performatieve landschappen laten zich lezen als een sinistere voorbode.

Jan Robert Leegte, Van Gogh Museum, Amsterdam, t/m 24 oktober, meer info HIER; Into Nature, Bargerveen, t/m 24.10 Meer info HIER

 

Sanneke Huisman

Recente artikelen