metropolis m

Aan cultuur in brede zin geen gebrek in de stad. Maastricht heeft een prachtig theater, een goede toneelacademie en een rijke keramiekgeschiedenis. Er is natuurlijk het Bonnefanten, kunsthuis Marres, post-academie Jan van Eyck en Bureau Europa, de aan architectuur en design gewijde presentatieplek in het recent vernieuwde Sphinxkwartier, nabij de binnenstad. En toch mist er een belangrijke pion op het schaakbord van het Maastrichtse kunstveld: de kunstenaarsinitiatieven die alleen nog lijken voort te leven in de verhalen van Vossebeld en de Jong. ‘Er was zoveel meer reuring in de stad tijdens mijn studieperiode’,  vertelt Vossebeld, die in 2011 afstudeerde. ‘Het is jammer dat daar een groot deel van verdwenen is.’ Van de eerder genoemde zelfgeïnitieerde kunstenaarsplatforms is alleen B32 nog over, waar Vossebeld sinds 2014 aan verbonden is; Hedah gaf er als laatste in 2015 de brui aan.

Maar niet alles is verdwenen. Ik stuit op twee langdurige initiatieven die zich staande hebben weten te houden. Aan de westelijke Maasoever ligt Landbouwbelang, een van de laatste vrijhavens voor kunst in Maastricht. Op de website lees ik dat het voormalig fabrieksgebouw in 2002 is gekraakt door een groep ‘idealisten’. Sindsdien biedt de culturele vrijplaats onderdak aan onder andere een voedselbank, een nachtopvang, atelierruimtes, podium ’t Keldertje en expositieruimte Transport Artspace. Alle ruimtes zijn zowel voor kunstenaars als commerciële partijen te huur, wat zorgt voor een eclectische mix van activiteiten in het oude fabrieksgebouw. Door de Covid-maatregelen staan de danszalen en de expositieruimte tijdelijk leeg, maar de grote fabriekshal biedt nog steeds veel mogelijkheden. ‘We hebben hier laatst een markt voor tweedehands kleding gehad’, vertelt secretaris Harold van Ingen. ‘Door de grootte en de opbouw van het pand hoeven verschillende publieksstromen elkaar nooit te kruisen en kunnen we tijdens de Coronaperiode nog steeds veel laten plaatsvinden.’

Hoewel er vanwege de lockdown geen feesten en exposities kunnen plaatsvinden in Landbouwbelang, is de plek tijdens mijn bezoek alsnog vol leven. ‘De sociale functies kunnen gelukkig door blijven gaan’, vertelt Van Ingen wanneer hij mij de Doorgeefwinkel laat zien, waar iedereen spullen naar toe kan brengen of uit mee kan nemen. Een initiatief voor mensen met een kleine portemonnee, maar nog belangrijker dan de spullen zijn de onderlinge ontmoetingen die het mogelijk maakt. Het is druk in de Doorgeefwinkel, zo net voor de feestdagen. Wat zou het zonde zijn als deze plek verdwijnt, mijmer ik terwijl mijn blik wegdrijft over een van de mooiste uitzichten van Maastricht. ‘Ik sta hier louter en alleen met mensen die ook vinden dat deze plek moet blijven’, zegt Van Ingen. ‘We hopen dat de nieuwe verkiezingen tevens een nieuwe schwung met zich meebrengen, en dat er vernieuwende samenwerkingen tot stand komen. Anders gaat het niet lukken in deze stad.’

Landbouwbelang is een plek die bestaat dankzij de personen die zich eraan verbinden. Ik spreek drie kunstenaars op hun atelierverdieping. We zitten gezellig met een kop koffie rondom een kachel, nadat ze mij uitvoerig hun werk hebben laten zien. Marielle Yogi, die zich na een periode van reizen weer gevestigd heeft in haar geboorteregio, vertelt over wat de kunstenaars bij Landbouwbelang verbindt: ‘We zijn allemaal heel bewust bezig met onze persoonlijke innerlijke processen ten opzichte van de maatschappij en de rol die we er innemen, zonder te blijven hangen in negativiteit.’ De groep, die zichzelf de 2nd Floor Art Collective noemt, heeft er net een gezamenlijke expositie op zitten in BOA in Aken, met de titel Concrete Garden / Odd Emotions. Yogi: ‘Ik werd gevraagd voor een solo-expositie, maar ik heb er meteen voor gekozen om er een paar ateliergenoten bij te betrekken.’ En dat spreekt boekdelen voor de hele sfeer die in Landbouwbelang hangt: successen en mogelijkheden worden er gedeeld, vanuit een doorpakkersmentaliteit die nuchter en bescheiden is – net zoals de Limburgers zelf.

In de wijk Caberg ligt als bastion van weleer B32, dat samen met Landbouwbelang een van de laatste kunstenaarsinitiatieven in Maastricht is. De plek is sinds de oprichting in 2002 aan de Bourgognestraat, waar Vossebeld mij eerder langs leidde, enkele keren verhuisd. Vossebeld is sinds 2014 vrijwillig verbonden aan B32, ‘omdat ik vond en nog steeds vind dat ik wat moet doen aan de scene in de stad waarin ik woon.’

Het team bestaat naast Vossebeld uit Marie Claire Krell, Lonneke Lemlijn en Nika Dings –alle vier zijn ze vrijwillig aan de plek verbonden. Vossebeld: ‘Ik vind het zó belangrijk dat kunstenaars ook verbonden blijven aan dit soort initiatieven. Ze brengen een eigen visie mee die essentieel is voor het kunstenveld.’ De activiteiten op locatie zijn vanwege lockdowns en gebrek aan structurele ondersteuning teruggebracht: de laatste fysieke presentatie vond plaats in oktober 2020. Toch blijven ze op andere manieren wel bezig: door deel te nemen aan kunstbeurs Apples and Oranges in CIAP Genk in oktober 2021, bijvoorbeeld. ‘B32 is een toegankelijke plek waar veel mogelijk is en waar je als kunstenaar nog echt de vrijheid hebt’, zegt kunstenaar Simone Schuffelen. En dat laat nogmaals zien hoe een kunstenaarsinitiatief behalve een fysieke plek ook een mentaliteit is: een van verbinden, van optimisme en van experiment.

Het roept verwondering op dat in een stad waar twee kunstacademies gevestigd zijn, op dit moment zo weinig kunstenaarsinitiatieven ontstaan. Mij wordt verteld dat enkele door de gemeente zijn wegbezuinigd. Andere hebben er zelf de brui aan gegeven. De afwezigheid van zulke initiatieven versnelt de uitstroom van net afgestudeerde kunststudenten, die na de school weinig hebben wat hen nog aan de stad bindt. Ze vertrekken naar de Randstad of verhuizen naar Brussel.

Vossebeld blijft hoopvol. Aan het einde van onze wandeling drukt hij me op het hart: ‘Het is tijd voor een nieuwe generatie die de kar trekt. Ik vind het belangrijk dat de kunstenaars dat zelf gaan doen.’ Hij heeft er zelf alle vertrouwen in. Er is zeker een grote rol voor de kunstenaars weggelegd in deze nodige ontwikkeling. Of zij nu als actieve initiatiefnemers voor nieuwe platforms of als signaalgevers aan de beleidsmakers optreden; er is hoe dan ook behoefte aan nieuw optimisme en een frisse wind die de kunstinitiatieven in Maastricht weer leven inblaast.

DIT IS HET EERSTE DEEL VAN EEN DOOR LINDA KÖKE SAMENGESTELDE SERIE OVER HET KUNSTLEVEN IN MAASTRICHT. DE ANDERE DELEN VOLGEN KOMENDE DAGEN OP DEZE WEBSITE. REGELMATIG STAAN WE OP DEZE WEBSITE STIL BIJ HET LOKALE KUNSTLEVEN IN EEN STAD. EERDERE EDITIES WAREN GEWIJD AAN TILBURG, NIJMEGEN EN DEVENTER.