metropolis m

 ‘Nee, zo ervaar ik dat helemaal niet. Ik denk dat wij alle drie een heel andere focus hebben en elkaar aanvullen.’

 ‘In die zin zijn we eerder het tegenovergestelde van concurrenten.’

 ‘We denken en opereren allemaal op andere manieren. Subsidieschaarste kan concurrentie in de hand werken, maar gelukkig hoeven we niet uit dezelfde poel te vissen qua geld van de gemeente.’

‘Plaatsmaken heeft van de gemeente Arnhem de opdracht gekregen een verbindende partij te zijn tussen de verschillende plaatselijke kunstinstellingen. Dit krijgt vorm in het platform Beeldende Kunst Arnhem, waar we er een gezamenlijke agenda op nahouden, geregeld samen activiteiten organiseren en geinteresseerden informeren over zowel instellingen als kunstenaars in Arnhem.’

‘Bij POST verbeelden we hedendaagse, maatschappelijke thema’s via beeldende kunst. Dat doen wij misschien iets nadrukkelijker dan Omstand en Plaatsmaken.’

‘Wij programmeren vooral mid-career en internationale kunstenaars.’

‘Plaatsmaken biedt kunstenaars grafische werkplaatsen aan en die experimentele werkperioden resulteren vervolgens in tentoonstellingen. De kunstenaars waar we mee werken zijn relatief jong en tot de directiewissel in 2021 vaak ook regionaal. Inmiddels richten we ons ook op landelijke makers. We werken sinds vorig jaar met gastcuratoren; naast de langere programma’s die zij ontwikkelen houden we ook ruimte voor ad-hoc projecten van bijvoorbeeld ArtEZ-studenten. Daarnaast hebben we een projectbureau waarmee we grote projecten oppakken, zoals de Kunstroute Schuytgraaf – waarvan de eerste beelden eind dit jaar opgeleverd worden – en eerder Biënnale Gelderland.’

‘Omstand is echt een presentatie-instelling. We hebben de gemeentelijke opdracht gekregen ons te richten op nieuw talent, zowel qua kunstenaars als curatoren. We hebben een specifieke voorkeur voor jong en startend, al geven we mid-careers ook de ruimte. Daarnaast werken we samen met onder meer Kunstpodium T, in Tilburg, en organiseren we regelmatig een uitwisseling met kunstenaars uit andere landen.’

‘Arnhem heeft natuurlijk een grote kunstacademie. Doordat veel alumni hier blijven hier wonen is er een rijke voedingsbodem en een hechte gemeenschap. Voor kunstenaars en andere professionals die uit het buitenland komen, is het door het gebrekkige atelier- en woningaanbod trouwens wel lastig om hier te vestigen.’

‘Het kan ook lastig zijn om aansluiting te vinden bij de lokale kunstenaarsgemeenschap hier.’

‘Omstand en Plaatsmaken komen voort uit de toenmalige kraakscene in Arnhem; POST uit die van Nijmegen.’

 ‘Kraken moet gewoon gelegaliseerd worden.’

‘Dit was een erotheek. Toen de eigenaar ervan met pensioen ging, heeft Volkshuisvesting het pand aangekocht. De wijk waar het gebouw staat, Klarendal, werd de modebuurt van Arnhem. De gemeente wilde daar graag een culturele instelling bij hebben. In overleg met Volkshuisvesting is toen het hele pand verbouwd.’

‘Wij zitten in de machinekamers van een oude elektriciteitsfabriek. Dat waren in principe goede ruimtes om te kraken, maar dat gebeurde niet, omdat het grootste deel van het gehele pand al in gebruik was. Ik maakte deel uit van G.A.N.G., een Arnhems kunstenaarscollectief dat landelijk al naam had gemaakt. Toen ik daarna een doorstart maakte met Omstand, bleek Volkshuisvesting een ruimte te hebben die wel bij mij zou passen.’

‘Wij zitten in een oud postkantoor. SLAK ateliers (een organisatie die zich inspant voor betaalbare ateliers in Gelderland, red.) heeft destijds dit pand in beheer genomen. Vanwege een financieel tekort tijdens onze opstart in Arnhem hebben we deze ruimte wel een tijdje moeten delen met andere partijen, maar sinds 2021 is het pand vrijwel helemaal van ons.’

‘Wij zaten eerst in een oud herenhuis dat we particulier huurden. De eigenaar liet op een gegeven moment een makelaar het pand taxeren, om de huur misschien wel te verdriedubbelen. Toen zijn een nieuw onderkomen gaan zoeken. Hier moeten we natuurlijk ook huur betalen en dat was met name in de coronatijd wel spannend, toen het werkplaatsgebruik terugliep en er nauwelijks projecten waren.’

‘We huren via een woningbouwvereniging. Die zou het pand kunnen claimen voor eigen beheer. Maar het profiel van de eigenaar is niet zodanig dat onze plek zomaar in woningen veranderd kan worden. Wij kunnen gewoon aangeven dat we willen blijven en dat is in orde.’

‘Wij ook.’

 ‘Wij hebben nu van de verhuurder een richtlijn gekregen van vijf jaar, maar we denken dat die wel weer verlengd kan worden.’

‘In de wijk waar wij zitten, het Spijkerkwartier, geldt trouwens een verbod op verkamering van woningen. Ons pand kan dus niet omgevormd worden tot een of meerdere woningen.’

‘De gemeente Arnhem zelf heeft vrij weinig vastgoed. Als er ergens ruimte vrijkomt, is dat eigendom van een partij voor woningbouw of een particulier, die er commerciële prijzen voor vragen. Zo wordt het lastig om een instelling te openen op een goede locatie.’

‘Waar begin je als jong kunstenaarsinitiatief? Er zijn geen ruimtes en je hebt waarschijnlijk geen geld, omdat je nog niet in het subsidiesysteem zit. Zoiets moet je immers rustig opbouwen.’

‘Ik maak me wel zorgen over het vestigingsklimaat voor startende kunstenaars en initiatieven en de mate waarin dat onder druk staat. Vroeger waren er nog wel leegstaande loodsen, maar die worden tegenwoordig gesloopt zodat er woningen gebouwd kunnen worden. De gemeente Arnhem zou er goed aan doen de huur voor tijdelijke locaties anders vorm te geven, bijvoorbeeld door huurders enkel te laten betalen voor de stroom die ze daadwerkelijk gebruiken. In een stad als Den Haag zijn die voorwaarden gewoon veel beter. Samen met Stroom (een kunstcentrum in Den Haag, m.b.) zorgt de gemeente ervoor dat kunstenaars er een betaalbaar atelier kunnen krijgen. Investeren in een goed vestigingsklimaat is belangrijk voor het voortbestaan van de kunstinstellingen hier.’

‘Ik wil ervoor pleiten dat er openbare werkplaatsen komen in de stad. Plaatsmaken is er voor kunstenaars die willen zeefdrukken, maar er zou bijvoorbeeld ook een voorziening moeten komen voor bijvoorbeeld metaal- en houtbewerking. Dan hoef je als kunstenaar ook niet per se zelf een flinke ruimte te hebben. De makersgemeenschap hier is er groot genoeg voor.’

‘Dat ben ik met je eens, dat zou heel goed zijn.’

‘Ja, helemaal mee eens!’

‘Ik zou er zelfs voor willen pleiten om die voorzieningen samen te trekken met Nijmegen. Beide steden liggen immers vlakbij.’

‘We zijn nog in gesprek met de betrokken partijen en het onderzoek naar wat er precies is gebeurd loopt nog, daarom kunnen we er nog niet veel over kwijt. We hopen snel een update te kunnen geven. We schreven de brief omdat we bezorgd zijn; Biënnale Gelderland kent een lange geschiedenis en we willen erop toezien dat die erfenis goed beheerd wordt. Onze relatie met Museum Arnhem is verder gewoon goed. Plaatsmaken heeft er verschillende keren grote tentoonstellingen gecureerd.’

‘Ons contact met beide musea is ook goed.’

‘Bij Omstand hebben we weinig, maar vriendelijk contact met Museum Arnhem. Ik merk dat ze het prettig vinden dat wij een bijdrage leveren aan de cultuurbeleving van de stad. Als zich een goede aanleiding voordoet zoeken we de samenwerking op. Dat deden we bijvoorbeeld tijdens Sonsbeek.’

‘Wij weten daar waarschijnlijk net zoveel, of net zo weinig, over als jij. Ik ben ook niet in de positie om de directeur van Sonsbeek daarop aan te spreken.’

‘Ook hier geldt dat er nog veel onduidelijk is en het onderzoek nog loopt. Natuurlijk moeten zowel Biënnale Gelderland als Sonsbeek zo spoedig mogelijk weer op de rails komen. Het zijn heel belangrijke evenementen voor Arnhemse kunstenveld en trekt veel publiek naar de stad.’

‘Laatst kregen we iemand uit Amsterdam op bezoek en die zei verbaasd: “Het was maar een uur met de trein.” Wat dacht je dan, dat het drie uur reizen was?’

‘Wij organiseren activiteiten met mensen die veelal niet uit Arnhem komen en weten op die manier ook publiek van buiten de regio aan te trekken. Deelnemende kunstenaars en curatoren roepen we op zoveel mogelijk mensen uit hun eigen achterban mee te nemen naar een opening. De kruisbestuivingen die zo tussen verschillende netwerken ontstaan zijn leveren weer nieuwe samenwerkingen op. Dat is van levensbelang: als we niet voorbij ons eigen netwerk zouden kijken, zouden we waarschijnlijk binnen twee jaar ophouden met bestaan.’

‘Een van de dingen die ik mooi vind aan Arnhemse kunstklimaat is dat er, bijvoorbeeld op de academie, clubjes kunstenaars in ontstaan die zelf dingen organiseren. Ze vallen vaak ook weer uit elkaar, maar dat is niet erg: niet alles hoeft voor eeuwig te bestaan. Wel is het belangrijk om zulke initiatieven waar mogelijk te ondersteunen, bijvoorbeeld door ze ruimte aan te bieden. Op het moment heeft Not Just A Collective  een zinelibrary in onze ruimte en over een tijdje gaat ook het jonge kunstenaarscollectief Wentelteefjes hier iets organiseren.’

‘Het is goed dat jonge kunstenaars zelf initiatieven ontplooien en het is belangrijk dat wij hen daarin ondersteunen, al is het maar door ze een online platform te  bieden via BKA. Je hebt clubjes die na een of twee jaar alweer stoppen; er zijn ook die-hards die blijven volhouden.’

‘Vorig jaar heeft Plaatsmaken WONNE en Susanne Khalil Yusef een tentoonstelling laten maken. Zij hebben zelf een kleine ruimte buiten het centrum, Yusef’s Schwärmer. 171project.space is ook een heel leuk jonger initiatief. De eigenaren Donna Verheijden en Bram van Leeuwenstein hebben een atelierwoning middenin de stad; ze gebruiken de etalage daarvan als podium en organiseren onder meer exposities en concerten in hun woonkamer.’

‘Twintig, dertig jaar geleden, begon je een kunstruimte door een leeg pand te kraken. Dat was helemaal geen slechte startpositie; tegenwoordig moeten starters in de cultuursector een balans zoeken tussen de tijd die ze steken in hun vaste baan, waarmee ze in hun levensonderhoud kunnen voorzien, en de uren die ze wijden aan het ontwikkelen van kunstplekken en -activiteiten. Dat is een lastige positie. Analoog aan het idee van gedeelde werkplaatsen dat Youri opperde zou het daarom goed zijn als er gedeelde faciliteiten kwamen voor nieuwe initiatieven, zodat het makkelijker wordt om te starten. Wat mij betreft mag er echt veel meer geld, tijd en energie gestoken worden in die startfase.’