metropolis m

Overzicht Symbiosis Series van Ischa Kempka en Tommy Smits bij Platform POST in Nijmegen. Foto: Tommy Smits

Een fotolijst gemaakt van metalen archeologische vondsten, een in hout gegraveerde bivakmuts, keramieken slangen en een straatopgraving. Bij Platform POST in Nijmegen onderzoeken Ischa Kempka en Tommy Smits wat archeologie ons kan leren over de tijd waarin wij leven.

De ruimte die ik binnenstap is grotendeels blauw geschilderd. Er staat een houten stellingkast met keramieken vazen, ridderhelmen en potten. Aan de ene muur hangen grote foto’s van straatbankjes en prullenbakken; op de andere muur zijn tevens foto’s te zien variërend van cactussen tot skeletten en vliegtuigen, ditmaal omkaderd door sculpturale lijsten. Daartegenover hangt een houten, met lijnfiguren gegraveerde plaat. De figuren zijn opgevuld met zachte pastelkleuren.

Nog het meest wordt mijn aandacht getrokken door iets dat een zandbak of vlot lijkt te zijn. Als ik een kijkje neem in deze houten installatie, stap ik in de speculatieve archeologische wereld van Ischa Kempka en Tommy Smits. Instagramfoto’s, straatopgravingen, keramieken slangen, plastic 3D-prints en foto’s van kroketten worden als waardevolle archeologievondsten gepresenteerd. Samen vormen ze een opgraving van het nu.

Symbiosis Series van Ischa Kempka en Tommy Smits bij Platform POST in Nijmegen. Foto: Tommy Smits

Platform POST is een expositieruimte gevestigd in een oude paraplufabriek in Nijmegen. Ik bezocht de vijfde editie van hun Symbiosis Series, waarvoor curator Fenne Saedt kunstenaars Ischa Kempka en Tommy Smits uitnodigde samen een ‘symbiotisch’ proces aan te gaan. In de biologie geldt ‘symbiose’ als het langdurig samenleven van twee of meer organismen; een situatie waar ten minste één van de organismen voordeel aan ontleent. Binnen dit tentoonstellingsformat nodigt POST kunstenaars uit op eenzelfde manier samen te werken en samen tot een tentoonstelling te komen. De uitgekozen duo’s verschillen per editie. ‘Meestal is het zo dat de kunstenaars qua thematiek wel overlappen, maar op een hele andere manier werken’, vertelt curator Fenne Saedt. ‘Dat maakt het juist zo boeiend om ze bij elkaar te plaatsen.’

Voor deze editie geldt dat laatste. Kempka en Smits tonen eigen werk, maar maakten ook samen nieuw werk. Hun gedeelde fascinatie voor archeologie en opgravingen zie je bijvoorbeeld terug in de ‘zandbak’ (een nagemaakte straatopgraving) waar tussen de buizen en het zand foto’s, 3D-prints en een keramieken helm liggen. Een ander werk dat meteen de aandacht trekt is een staande houten bak. In het hout zijn lijntekeningen gesneden en openingsgaten gecreëerd waardoorheen je een stiekeme ondergrondse blik kunt wagen naar een tijdsperiode die misschien nog moet komen. Een keramieken vaas verschijnt naast een Playmobilpoppetje, schelpen en foto’s van fossielen. Er groeit zelfs een klein plantje in het zand.

Symbiosis Series van Ischa Kempka en Tommy Smits bij Platform POST in Nijmegen. Foto: Tommy Smits

Het ondergrondse wordt hier op ooghoogte geplaatst. Die presentatie werkt vervreemdend. Ze lijkt te suggereren dat archeologie zich niet alleen op het verleden zou moeten richten, maar óók op het heden en de toekomst. ‘Ik vind het interessant hoe objecten hun historische betekenis verliezen en een nieuwe betekenis kunnen krijgen’, zegt Smits daarover. ‘De objecten die ik fotografeer in de openbare ruimte zijn nu nog duidelijk herkenbaar voor de bezoeker, maar in de toekomst zouden ze die eenduidige betekenis zomaar kunnen verliezen.’ Een trap die naast de sculptuur staat maakt het mogelijk de houten bak ook van bovenaf te bekijken. De opgraving bestaat op verschillende niveaus en niet alleen onder de grond.

Ze lijkt te suggereren dat archeologie zich niet alleen op het verleden zou moeten richten, maar óók op het heden en de toekomst

Symbiosis Series van Ischa Kempka en Tommy Smits bij Platform POST in Nijmegen. Foto: Tommy Smits

Bijzonder is hoe de presentatie van hun werken als opgravingen zorgt voor een bepaalde ambiguïteit. ‘Archeologie opent de ruimte voor interpretatie’, vertelt Kempka. Deze ruimte gebruiken Kempka en Smits door hun werk in een meerduidige situatie te plaatsen. Archeologie vormt niet alleen een passend thematisch uitgangspunt om de individuele werken van beide kunstenaars vanuit te benaderen; het biedt ook een concreet kader waarbinnen Smits en Kempa zich tot elkaar kunnen verhouden. Samen onder de grond gestopt, móéten de werken wel een relatie met elkaar aangaan.

Symbiosis Series van Ischa Kempka en Tommy Smits bij Platform POST in Nijmegen. Foto: Tommy Smits

Beide kunstenaar spelen met de archeologische associaties die hun presentatie oproept. ‘Op het moment dat iets gevonden wordt in een archeologische context, vindt men het in één keer heel interessant’, vertelt Kempka. ‘Door iets te benoemen geef je het waarde; dat spel fascineert ons allebei.’ Kempka recreëert veel historische symbolen, vaak in keramiek: een eeuwenoud medium dat de verwijzingen naar vroeger onderbouwt, maar ook bevraagt. Wat betekent het om een historisch symbool tot hedendaags object te maken? Zo is in de stellingkast een vis te zien, die verwijst naar de symbolische waarde van de vis in het Chirstendom. Daarnaast werkt Kempka ook veel met hedendaagse symbolen. ‘Keramiek is een interessant materiaal’, zegt Kempka, ‘omdat het met verschillende tijdscontexten kan spelen. Door hedendaagse trends te vangen in keramiek, een materiaal met een lange bestaansduur, kun je die tijdelijke hypes of hedendaagse fenomenen iets tijdloos geven. Die combinatie vind ik heel spannend.’ De bivakmuts is één van die moderne symbolen die op verschillende manieren terug te zien is in Kempka’s werk. Zo is in één van de houten platen een uitsnede van een bivakmuts te zien, maar ook in de keramieken riddershelmen werkt de invloed van dit symbool door.

‘Door iets te benoemen geef je het waarde; dat spel fascineert ons allebei’

Symbiosis Series van Ischa Kempka en Tommy Smits bij Platform POST in Nijmegen. Foto: Tommy Smits

Ook Smits speelt met verschillende tijdsassociaties. Hij start vanuit fotografie en is vooral bezig met de fysieke dimensie van foto’s: ‘Voor mij zijn foto’s de alledaagse archeologische objecten van nu. Maar ook al wordt een afgedrukte foto in de best mogelijke condities bewaard, het blijft slechts een kwetsbaar papiertje. Door foto’s te verzwaren of in steen vast te zetten wil ik deze alledaagsheid stevig vastleggen.’

‘Door foto’s te verzwaren of in steen vast te zetten wil ik deze alledaagsheid stevig vastleggen’

In de houten ‘zandbak’ installatie waarin een straatopgraving nagemaakt is, zijn naast verschillende buizen ook stenen met daarop afgedrukte foto’s te zien. De foto’s worden één met elkaar, de steen en hun omgeving. Ze verliezen zo gedeeltelijk hun autonomie, maar worden daardoor onderdeel van een soort onveranderlijk geheel. De getoonde beelden zijn gemaakt tijdens Carnaval op een klein compact cameraatje; die banaliteit zorgt ervoor dat dit contrast tussen waarde, tijd en veranderlijkheid extra wordt aangescherpt. In de stenen zijn ook 3D-prints verwerkt; foto’s waarvan Smits het reliëf heeft geprint, in plaats van de inkt. In plastic, want dat vindt hij een passend en interessant materiaal. ‘Als er iets van ons overblijft, dan zal het waarschijnlijk plastic zijn.’

Symbiosis Series van Ischa Kempka en Tommy Smits bij Platform POST in Nijmegen. Foto: Tommy Smits

Symbiosis Series van Ischa Kempka en Tommy Smits bij Platform POST in Nijmegen. Foto: Tommy Smits

Beide kunstenaars werken met een persoonlijk archief, waarin zij beelden verzamelen die hun fascineren. Voor de tentoonstelling werd ook een publicatie gemaakt, ontwerpen door Kai Udema, waarin deze archieven centraal staan. Foto’s uit het archief van Smits zijn in oranje inkt gedrukt en die van Kempka in bruin. Bladerend door het boekje kom je langs foto’s van het eerste wiel dat in Nederland gevonden werd, memes over de Middeleeuwen en foto’s van prullenbakken en vazen. Als inkijkje in het proces dat voorafgaat aan de tentoonstelling is de publicatie een mooie aanvulling.

Scan uit publicatie voor Symbiosis Series van Ischa Kempka en Tommy Smits bij Platform POST in Nijmegen. Ontwerp publicatie: Kai Udema

Aan het einde van mijn bezoek aan de tentoonstelling vraag ik me af: wanneer is een symbiose tussen twee kunstenaars geslaagd? In de werken die Kempka en Smits samen ontwikkelden; de staande houten bak en de straatopgraving, zijn de individuele inbrengsten vaak nog duidelijk herkenbaar: Kempka maakte de keramieken vazen, Smits de reliëffoto’s. Is het niet wat makkelijk om die persoonlijke werken toe te voegen aan nieuwe, gezamenlijke werken, en zo de werelden van beide kunstenaars te vervlechten?

Toch is de samenwerking niet oppervlakkig; er is weldegelijk sprake van een diepere, gemene deler. Kempka en Smits beginnen vanuit hetzelfde startpunt: een fascinatie voor het alledaagse. Beiden proberen ze het heden, in al zijn banaliteit, te fossiliseren. Deze gemene deler zorgt ervoor dat het werk als vanzelf een soort symbiose aangaat.

Wanneer ons gesprek ten einde loopt, stelt Smits voor om na deze tentoonstelling het werk maar gewoon te begraven. Misschien zijn Kempka’s vazen en Smits’ 3D-prints over duizend jaar dan wel te vinden in een archeologisch museum. Collectie: 21ste eeuw.

De tentoonstelling Symbiosis Series loopt tot 4 juni bij Platform POST in Nijmegen

Stella Kummer

is schrijver en studeert fine arts

Recente artikelen