metropolis m

Peng Zhang

Komende twee lange weekenden openen 48 deelnemers van de Rijksakademie hun studio’s voor het publiek. Stella Kummer ging al kijken en selecteert enkele favorieten.

De natheid van een foto, de toekomst van een steen en de barsten in een stuk klei. Bij de Rijksakademie in Amsterdam zoeken de kunstenaars naar nieuwe kennisbronnen om zo grote thema’s te onderzoeken. Ze leren van water, grond, elektriciteit en mineralen over tijd, ruimte, politieke geschiedenissen en de dood. Maar ook de persoonlijke gesitueerde kennis vanuit familiegeschiedenis of cultuur krijgt een plek als nieuwe verhalen of bevragen de rol van hervertelling en herinnering.

De film van Juan Arturo García is het eerst werk dat ik bekijk op deze Open Studios, het zet meteen de toon. García maakte een film over een bestaande nucleaire reactor in Colombia, waarin de grens tussen fictie en realiteit vervaagt. De film Time, displaced laat zien hoe radioactiviteit ons leert dat concepten als tijd niet te horen of te zien zijn, maar toch in alles door kunnen dringen. Abstracte beelden van water, worden afgewisseld met documentaire-achtige shots van mensen die bij de reactor werken en colleges over de werkingen van radioactiviteit. De technologische ontwikkelingen hebben politieke consequenties.

Juan Arturo Garcia, alle foto's courtesy Rijksakademie, fotograaf Tomek Dersu Aaron

Juan Arturo Garcia

Ook Jacky Connolly haalt inspiratie uit de werking van atomen. De film Water in the Mineral Kingdom gaat over mineralen en het proces van kristallisering. De dystopische film toont computer gesimuleerde woonkamers die zich ook op de grens van de realiteit lijken te bevinden. Ze zijn te gepolijst en krijgen daardoor griezeligs. Er wordt langzaam ingezoomd terwijl op de achtergrond een mysterieuze soundscape te horen is.

Volgens Connolly is er een ‘mineraal bewustzijn’ dat enkel gevormd wordt door de informatie die het binnenkrijgt van z’n omgeving. Connolly lijkt een ogenschijnlijk neutrale en universele toekomstwereld te schetsen, om zo te bevragen wat bewustzijn nog betekent als alle prikkels die wij binnenkrijgen al uitgekristaliseerd zijn? Bij de beschrijving van het werk staat er ‘A sketch for winter, and the setting for a future film world’, alsof het werk bevroren is in de tijd, maar tegelijkertijd een blik in de toekomst waagt. Bijzonder is hoe in het werk natuur en technologie hetzelfde uitgangspunt lijken te hebben.

Jack Connolly

Jacky Connolly

In het videowerk Waterwill van Jota Mombaça wordt vanuit water gedacht over een nieuwe vorm van zintuiglijke dynamiek. De ruimtelijkheid en bewegingsmogelijkheden in water bieden een vloeibare antikoloniale manier van denken en luisteren en ontwrichten zo statische concepten als gender. In het werk is te zien hoe objecten zinken in verschillende waterlichamen. De traagheid van het water geeft het werk een bijzondere tijdsdimensie. Ruimte krijgt hiermee een niet-menselijke betekenis, waarmee Mombaça ons toont hoe water, natuur en politiek inherent verbonden zijn. Linksboven het scherm hangt een oud stuk stof met een gat erin, als de tijd zijn sporen van verval hierin heeft achtergelaten

Resident Ola Hassanain vervlecht familiegeschiedenis met de materialiteit en temporaliteit van water en klei. Voor deze installatie baseerde Hassanain zich op de geschiedenis van haar oma’s huis. De problemen in het watermanagement in de omgeving hebben ertoe geleid dat de kleien muren van het huis zijn gaan barsten. De temporaliteit van het water en de klei en hun relatie biedt een alternatief narratief voor deze politieke familiegeschiedenis. Op de vloer van de studio is te zien hoe de klei op de grond barsten vertoond aan de randen, als een gebarsten systeem. Architectonische figuren doen denken aan ruïnes, die samen met groen geglazuurde kleifiguren een eigen verhaal schetsen. Foto’s van het huis van Hassanain’s oma hangen aan de muren, die dezelfde kleur geschild zijn als de muren van het huis. In haar studio maakte Hassanain ook een irrigatiesysteem. Water stroomt van een buisje dat uit de muur komt, langs stukjes klei die Hassanain plaatste in haar eigen systeem. Het water wordt troebeler naarmate het vaker langs stukjes klei heeft gestroomd. Ik benieuwd hoe de stukken klei zullen transformeren tijdens deze Open Studios. Aan het einde van de dag bezoek ik een performance van Hassanain die met haar voeten in het water van het irrigatiesysteem zit. Ze verwoordt de tijdlijn van het huis en herhaalt de woorden ‘a war, a revolution, an economic crash…. moving, migration….poverty, poverty, poverty’. Een vicieuze cirkel waar het water en de klei getuigen van zijn. Hassanain weet erin te slagen al deze verschillende elementen naadloos in elkaar over te laten lopen. Het materiaal ademt de hele geschiedenis, maar behoudt ook zijn onschuld.

Naast water, mineralen en radioactiviteit als bron van kennis, worden ook grond, aarde en stenen als nieuwe stemmen gerekend. Zoals in het werk van Winne Herbstein en Peng Zhang waar vanuit grond gedacht wordt over hoe ook in dit materiaal verschillende narratieven een stem kunnen krijgen. In de film Know Your Stones van Katarina Jazbed, die zich afspeelt in het Ruhrgebied, belanden klimaatactivisten, staal- en mijnwerkers en geologen in een gezamenlijke droom (of nachtmerrie?) waarin ze gesprekken met stenen en fossiele brandstoffen hebben. Bij binnenkomst in de studio staat links op de muur groot ‘The stones will tell the future’ in graffiti gespoten. Rechts bekijk ik op groot scherm de film, terwijl mijn hoofd rust op een kussen dat in de graafbak van een graafmachine ligt. De tijdslijn van de film voelt onlogisch, net als in een droom, alsof het de rationele opvatting van temporaliteit wil verontrusten. Luisteren naar stenen en fossielen zal ons misschien wakker kunnen maken uit de ecologische nachtmerrie waarin we ons bevinden.

Katarina Jazbec

Katarina Jazbec

De studio van Selma Selman ligt vol met oude onderdelen van computers. Selman leerde tijdens haar residentie hoe je op een veilige manier goud kan onttrekken aan het moederbord van een computer. Links in de muur is een gouden spijker te zien. Deze spijker is het resultaat van goud dat ze verzamelde uit 200 computers. Achter in de studio zijn portretten te zien van Selmans moeder, twee tantes en een bruid. De portretten zijn geschilderd op de motorkappen van auto’s. Selman speelt met de transformatie van afval en de rol van waarde hierin. De motorkap wordt het doek voor een portret om haar moeder en andere vrouwen te eren door hun vast te leggen op een manier die hun een koninklijke status geeft. De moeder als symbool voor verbinding en transformatie loopt als rode draad door het werk van Selman. De materialiteit van het metaal voegt een hardheid en rauwe dimensie toe aan het werk, waarmee de intimiteit die de rol van ‘moeder’ veronderstelt, een andere betekenis krijgt. 

Selma Selman

Selma Selman

Cihad Caner richt zich op de handelingen van vergeten en herinneren. Hij maakte een film over de rellen tegen de komst van gastarbeiders in 1972 in de Afrikaanderwijk in Rotterdam. Het werk bevraagt hoe collectieve herinneringen werken. Caner onderzoekt hoe het naspelen de potentie heeft om zo’n herinnering te kunnen transformeren. Ik neem plaats op een schoolstoel die lijkt te zeggen dat leren en herinneren constant in relatie staan tot elkaar en kijk naar twee schermen. Links op het scherm zijn beelden te zien van een gesprek dat destijds rondom de rellen werd gevoerd, over hoe de komst van de gastarbeiders de wijk heeft veranderd. Ze praten over hoe de wijk ooit een familiesfeer uitstraalde, maar deze werd verstoord door de gastarbeiders. Rechts op het scherm speelt Caner dit gesprek samen met iemand na. De stemmen lopen door elkaar heen, waarmee Caner letterlijk een extra laag toevoegt aan de vertelling. Vanuit de context van Caner’s werk krijgt het gesprek een andere betekenis doordat de verdubbeling ook een spiegel biedt. Hoe kunnen wij nu op een andere manier terugkijken op deze rellen? De re-enactment lijkt simpel, maar is effectief doordat het ons confronteert met de pijnlijke waarheid van toen. Caner’s werk is hervertelling die herinneringen uit collectieve geheugen omhooghaalt en hun waarheid bevraagt. Naast de video zijn tekeningen te zien die Caner maakte samen met basisschoolleerlingen uit de wijk. Ook dit is een manier om het narratief te herzien vanuit een hervertelling.

De residents van de Rijksakademie lijken dit jaar goed op elkaar afgestemd. De kunstenaar zoeken naar materialen en verhalen die een andere blik op de toekomst bieden en laten die, zonder al te veel bemoeienis, voor zichzelf spreken, omdat zij die mogelijkheid tot verandering al bezitten. De werken vloeien mooi in elkaar over, waardoor er ook een dialoog ontstaat tussen de werken zelf. De werken die niet in dit verhaal passen, bieden daarbij weer een welkome ontwrichting geven van een te dwingende lijn, en andere narratieven mogelijk maakt.

Alle foto’s courtesy Rijksakademie, fotograaf Tomek Dersu Aaron

De Open Studios van de Rijksakademie zijn te bezoeken van 2 t/m 4 en 8 t/m 11 juni, meer infor HIER

Stella Kummer

is schrijver en studeert fine arts

Recente artikelen