metropolis m

 ‘Het is de eerste keer dat ik zo’n grote tentoonstelling krijg. Ik laat werken zien van toen ik jong was tot aan twee jaar geleden. Het is een soort totaalplaatje van alles wat ik in mijn leven gedaan heb, van verschillende films die ik heb gemaakt over andere kunstenaars tot een portrettekening die ik maakte van mijn moeder toen ik vijftien was. De tentoonstelling is tot stand gekomen met curator Charl Landvreugd en we hebben ervoor gekozen niet alleen een overzicht te laten zien van mijn werk als beeldend kunstenaar, maar ook van mijn werk als curator, filmmaker, verzamelaar van “negrofilia”, en werk dat ik maakte in samenwerking met andere kunstenaars.’

‘Het is een soort totaalplaatje van alles wat ik in mijn leven gedaan heb, van verschillende films die ik heb gemaakt over andere kunstenaars tot een portrettekening die ik maakte van mijn moeder toen ik vijftien was’

‘Ik ben altijd een verzamelaar geweest, net als mijn ouders. Ik heb ook nooit gevonden dat ik als kunstenaar alleen sta. Ik sta op de schouders van een heleboel andere kunstenaars die mij hebben geïnspireerd, dus ik vond dat het alleen maar eerlijk om die mensen er ook bij te betrekken.’

‘Ja, het collectief bewustzijn is zeker groter dan in de tijd dat ik opgroeide. Door de gebeurtenissen in de wereld is er veel meer aandacht voor de koloniale geschiedenis gekomen. Toen ik Wit over Zwart cureerde was het een primeur, het onderwerp was nog helemaal nieuw in Nederland.
Ik noem mezelf altijd een kind van een koloniaal orgasme omdat veranderingen altijd komen door fusies. Deze fusies ben ik gaan analyseren. Ik heb het geluk dat ik uit een goed nest kom. Mijn vader was docent Engels, Spaans en Frans, en hij was zich erg bewust van de koloniale geschiedenis hier, in Suriname en de Antillen. Hij is er erg verbitterd door geraakt en heeft ervoor gekozen om in Mexico te sterven. Die verbittering is ook te lezen in de autobiografische roman die hij heeft nagelaten, Verworpen vaderland (1979). Ik begrijp zijn emoties wel, maar zelf vond ik dat ik niet moest stoppen bij die verbittering. Ik vond dat ik verder moest gaan en op zoek moest naar een volgende stap. Ik ging streven naar empowerment en toen kwam ik terecht bij de geschiedenis van beeldvorming van Zwarte mensen.’

‘Ik ben altijd uit de closet geweest, van jongs af aan. Mijn ouders hadden het er in het begin wel heel erg moeilijk mee. Problema, Problema – een zoon van veertien die gewoon queer is en die niet probeert anders te zijn dan dat ‘ie is. Dat was voor hen wel moeilijk, vooral voor mijn vader, meer dan voor mijn moeder. Mijn moeder heeft het als eerste omarmd, en op een gegeven moment heeft ook mijn vader het geaccepteerd. Kort daarna is hij gestorven. Ik ben wie ik ben als het gaat om seksualiteit, dat zie je ook terug in mijn werk. Ik ben gaan werken met jongens in Nederland om Marival (1996) te maken [een theaterstuk over vier Curaçaose homoseksuele mannen en een transgender vrouw die in de Bijlmermeer in Amsterdam wonen, red.] omdat ik het belangrijk vond om hen een stem te geven. Volgens mij was dat het eerste theaterstuk waarin de mariku’s [‘homo’s’, red.] van Curaçao een stem kregen in Nederland. In die tijd wildne de acteurs van Marival niet naar Curaçao gaan om de voorstelling daar te presenteren, omdat ze te bang waren om zo’n open stuk op Curaçao te presenteren. Als je het vergelijkt met nu zijn de tijden wel echt veranderd.’

‘Toen ik Wit over Zwart cureerde was het een primeur, het onderwerp was nog helemaal nieuw in Nederland’

 ‘Ku mente habri i bo prehuisio lagá atras, bo por experiensia e trabounan ku mi a traha. Asina bo por sera konosi ku e meneer ku no tabata tin berguensa.1 (Vrij vertaald: ‘Je kan de werken die ik heb gemaakt pas ervaren door je geest te openen en je vooroordelen achter je te laten. Alleen zo kun je dichterbij deze man komen die zich nergens voor schaamt.’) Dat is het enige wat ik kan zeggen. Take it or leave it. Ik kan niemand dwingen om anders te denken. Ik ben altijd heel open geweest, kijk zelf maar wat je vindt van die openheid.’

‘Dat is als aan een moeder vragen welk kind haar lievelingskind is. Terwijl ieder kind anders is. Ik ben begonnen als beeldend kunstenaar, op zoek naar mijn eigen ziel. Dat zie je ook terug in het werk dat ik maakte op de academie, waarin mijn seksualiteit al een belangrijke rol speelt. Op een gegeven moment vond ik dat ik mezelf gevonden had, toen ben ik theater gaan maken op Curaçao, eerst Ceremonia di Siglo XX (1976) en daarna Mama Kòrsou i Su Yu sin Trabou (1977). Ik wilde daarmee inzicht geven in de geschiedenis van het eiland, in de sociale structuren en de verschillen tussen de haves en de have-nots.’

‘Ceremonia di Siglo XX was meer gericht op het spirituele. Het gaat over verschillende goden die met elkaar vechten om de macht op aarde. Het stuk is niet vaak opgevoerd omdat de reacties niet bijzonder waren. Ik dacht toen, “Oké Felix, misschien moet je terugkeren naar het eiland zelf.” Toen heb ik Mama Kòrsou i Su Yu sin Trabou gemaakt. Dat was wel meteen een groot succes omdat veel mensen zich met die theatervoorstelling konden identificeren. Door me specifiek op het eiland te richten werd het stuk juist universeel.’

‘In het begin was ik heel erg gefocust op het vinden van een soort universeel bewustzijn, maar ik kwam erachter dat je theatervoorstellingen maakt voor daar waar je ze speelt. Als ik met mensen van het eiland wilde praten moest die heftige focus op het universele loslaten. Dat is een hele belangrijke les voor mij geweest.
Mijn theatervoorstelling E Dos Krianan (1979), een bewerking van van Jean Genets voorstelling De Meiden, was een belangrijk project omdat ik ermee wil aantonen dat bepaalde thema’s internationaal zijn. In Genets voorstelling gaat het over twee dienstmeisjes die hun bazin proberen te vermoorden. Ik realiseerde me dat dit onderwerp ook heel veel te maken heeft met Curaçao, omdat dienstmeisjes daar heel belangrijk zijn. Er zijn er vast genoeg die fantaseren over dat ze hun bazin zouden willen vermoorden, want de klassenverschillen waren heel erg groot. Door die voorstelling te spelen op Curaçao kon ik dit gegeven aankaarten. Ik heb het verhaal van Genet echter wel aangepast want hij heeft het oorspronkelijk voor drie mannen geschreven, maar ik wilde de bazin door een vrouw laten spelen, Diana Lebacs, en de dienstmeisjes door twee mannen, Norman de Palm en Gibi Basilio. Zo kon ik ook genderproblematiek aankaarten. De mannen die de personages van de twee dienstmeisjes speelden waren al uit de kast en woonden op Curaçao. Hoewel men verrast was dat de vrouwen door mannen werden gespeeld, werd de voorstelling goed ontvangen.’

‘In Buladó speelde ik een personage dat ik ook echt wilde worden. Ik mocht zelf bepalen hoe ik mijn personage vormgaf. Zo vond ik dat ik mijn baard niet meer moest scheren en moest laten groeien om in dat personage te komen.
Dat ging heel anders dan met de film Boy Ecury (2003). Boy Ecury was een Arubaans-Nederlandse verzetsstrijder in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ik speelde de vader van Ecury die naar Nederland komt om erachter te komen wat er met zijn zoon is gebeurd, en moest de rol dus uitvoeren zoals de Nederlandse regisseur dat wilde. Zelf had ik graag gezien dat de vader ook Papiaments had gesproken. Natuurlijk spreekt deze man goed Nederlands wanneer hij met Nederlandse mensen moet praten, maar als hij zichzelf is spreekt hij natuurlijk gewoon Papiaments. Maar dat mocht niet, waardoor ik merkte dat de regisseur niet echt affiniteit had met de sensibiliteit van een Caribisch personage. Ik heb het uiteindelijk gespeeld zoals hij wilde maar in mijn hart was ik er niet blij mee.’

‘Het belangrijkste is dat je eerlijk bent naar jezelf toe. En jezelf altijd probeert te blijven verbreden’

‘Het was niet zozeer mijn bedoeling om kritisch te zijn, maar vooral eerlijk. Mientras ku mundu ta pone bo bira kritiko, ami, semper a purba di keda mi mes i trata di tin menos prejuisio ku ta posible. Mi ta spera ku dor di ta honesto den mi trabou, mi lo resoná ku mi hendenan.2 (Vrij vertaald: ‘De wereld wil dat je kritisch bent, maar ik heb altijd geprobeerd mezelf te blijven en zo min mogelijk vooroordelen te hebben. Doordat ik eerlijk ben in mijn werk, hoop ik dat het zal resoneren met mijn mensen.’) Ik hoop dat deze eerlijkheid ook in mijn werk weerklinkt. Ik kan alleen maar praten over hoe ik het heb gezien in mijn leven en in mijn carrière, en ik hoop dat het inspirerend is voor de mensen die daarmee geconfronteerd worden.
Het belangrijkste is dat je eerlijk bent naar jezelf toe. En jezelf altijd probeert te blijven verbreden. Dat heb ik meegekregen van mijn ouders. Die hebben me laten weten dat ik niet alleen “het jongetje van Curaçao” was maar veel meer kon zijn dan dat.’