metropolis m

Beste Domeniek,

Lees je wel eens de website van Artforum? Ik waag me er wel eens op, meestal in een overmoedige bui want ik ken het gevolg: een diep gevoel van neerslachtigheid. Telkens weer dringt zich daarbij de vraag aan mij op hoe geloofwaardig kunst nog is als ze in een context functioneert van alles wat je je voorstelt bij het idee van westerse decadentie. Glamourparties, narcistisch vertoon, een apocalyptische moraal, ze lijken nu even onverbrekelijk bij kunst te horen als ontzagwekkende kapitaalstromen, speculatieve kunstbeleggingen en openlijke belangenverstrengelingen. Ik weet het, in Nederland praten we niet graag over deze kant van de kunstwereld. Die past niet zo best bij het beeld van de vrije kunstenaar, de belangenloze galeriehouder, de oprechte verzamelaar en de Thorbeckiaanse autonomie van de subsidiegevers, dat bij ons zo gekoesterd wordt. Bijgevolg moeten we naar de websites van Artforum of frieze om te lezen dat wij niet zo heel veel achterblijven bij wat in de grote kunstwereld gebeurt. Daar lees ik dat de directeur van Art Rotterdam verklaart dat ‘kunstbeurzen meer tentoonstellingsachtig worden en biënnales meer commercieel’, wat waar is, maar waar hier niemand over aan de bel trekt.

Toch is daar alle reden voor, want als het niet meer uitmaakt of bijvoorbeeld Manifesta is georganiseerd door onafhankelijk opererende curatoren of voortkomt uit een directe samenwerking met grote verzamelaars en galeries, dan wordt kunst definitief de speelbal van allerlei belangen en moeten we grondig het idee van vrije kunst en vrije kunstontwikkeling gaan herzien. Eerlijk gezegd voel ik daar veel meer urgentie dan bij de vraag die je opriep in het ‘Urgent’ nummer van METROPOLIS M enkele maanden geleden: ‘Is het ongepast en naïef om in de kunst nog te dromen over een betere wereld?’ Want natuurlijk is die vraag naïef. Hij veronderstelt een soort buitenpositie van de kunst van waaruit utopische ballonnen opgelaten kunnen worden. Jij weet net zo goed als ik dat die buitenpositie helemaal niet bestaat, althans niet buiten het atelier. Kunst is altijd gebonden geweest aan bepaalde belangen, of dat nu die van een sociale klasse waren, van een politieke richting of van een economisch systeem. De organisatie van ons subsidiestelsel is daarvan niet uitgesloten. In dit verband wijs ik graag naar het belangwekkende, maar (ook in METROPOLIS M) nauwelijks besproken pamflet van Jonas Staal: Post-Propaganda. De autonomie van kunst en kunstenaar is maar schijn, schrijft hij, ‘een mythe die de politiek het gewenste gezicht geeft. Want vormt de beeldende kunst niet precies het gewenste gezicht van het democratisme wanneer zij zelfkritisch, bevragend, open, tolerant, continu in ontwikkeling en vol interesse voor anderen is?’
…