metropolis m

De vraag van de Milanese student komt terwijl hij het net toch duidelijk heeft uitgelegd: de wereld is verslaafd geraakt aan comfort terwijl challenge zijn opdracht is. Koolhaas is niet de man van het respect, de harmonie, hij is de man van het ongemak. De lezing begint met een plaatje van de studentenrevolte uit 68, een stenengooier in zwart-wit.

‘Dit ben ik’, zegt het plaatje over Koolhaas. Hier kom ik vandaan, uit een stad in opstand.

En het plaatje vraagt aan het publiek: ‘Wie in de zaal staat op en gooit de eerste steen?’

Koolhaas zet zijn woorden kracht bij door De Rotterdam te laten zien, groot, machtig, dwars. Een muur, een lichaam, een obstructie, in de lezing getoond met tegenlicht, die het nog machtiger maakt. Een gebouw dat voldoende aan zichzelf heeft, de naam zegt het al – De Rotterdam – het is de stad als object.

Een plaatje eerder had hij zijn afgrijzen uitgesproken over de architecturale dromen van de huidige tijd, een comfortabel appartementengebouw, aan een vredige avenue in Vancouver, in een niets-aan-de-hand bouwstijl met op het dak in een grote bak een enorme boom.

Het gebouw uit Vancouver illustreert het lijstje van de top tien hoogst gewaardeerde steden van dit moment: Vancouver, Melbourne, Wenen, Helsinki. Koolhaas kan het bijna niet geloven. Kraak noch smaak zijn ze – 25 jaar geleden zouden deze steden nog niet op plaats tachtig terecht zijn gekomen.

De kunst staat er niet veel beter voor. Zij heeft afgelopen 25 jaar flink samengespannen met het grote geld, zich laten verwennen in luxe nieuw gebouwde musea, waarbij elke zin voor avontuur uit haar is weggezogen. Kunst is voorspelbaar geworden, waar ze zich eens niet gemakkelijk voor zich liet winnen. Je moest enorme moeite doen om er een relatie mee aan te gaan, en kon je er enorm door laten verrassen.

Koolhaas laat een plaatje van Richard Serra zien, bonkig geposteerd voor een plaat staal in de openbare ruimte. Hoe anders is het spiegelpaviljoen van Anish Kapoor dat hij een plaatje later laat zien. Het publiek staat er massaal onder te schuilen, narcistisch zichzelf spiegelend. Typerend is ook de zon van Olafur Eliasson in de Tate, die enkel passiviteit oproept. De mensen gaan er zelfs bij liggen, er is sprake van overgave.

Koolhaas wil geen schuilkunst. Challenge is wat hij zich wenst, ook in de kunst. In het museum voor de Prada Foundation in Milaan, waar het tweede deel van de lezing aan gewijd is, wordt ze voortdurend aan wisselende omstandigheden blootgesteld. Nooit is er rust voor de kunst, nooit comfort. Op de hoek van de compound verrijst een toren, een onhandig hoekend gebouw. Het krijgt verschillend formaat vloeren en plafonds en een voortdurend uitzicht op de stad.

Uitdaging, uitdaging.

Ik stuitte gisteren bij toeval op de lezing (die al ruim 6300 keer bekeken is). Net nu de reactie van Ingeborg de Roode op Louise Schouwenbergs kritiek op Marcel Wanders online is gegaan. Op Hemelvaartsdag lees ik ook een stuk van Rob Wijnberg op De Correspondent, een betoog over de opkomst van het marktdenken in filosofisch perspectief. Ontstaan is wat Wijnberg noemt ‘de waarheid als product’.

Markten denken niet in termen van obstructie, markten denken in termen van behoeftebevrediging, ze bevestigen eerder dan ontkennen. Het is het circus van de affirmatie.

Like!

Koolhaas bekent zich in zijn verhaal nadrukkelijk tot de ‘unfashionable’. Zijn gebouwen vallen meer en meer uit de toon, vertelt hij gelaten. Nieuwe prijsvragen gaan keer op keer verloren. De keuze valt steevast op het comfortabele gebouw.

Er zit voor ons mogelijk een voordeel in: krijgt hij weer meer tijd om te gaan denken en schrijven. Een nieuw manifest wellicht.

Bron video lezing Rem Koolhaas die is uitgesproken op de Architectuur Triënnale van Milaan: archdaily