metropolis m

Fremdkörper – Boogaerdt/VanderSchoot, MU Eindhoven- Installatie door Boogaerdt/VanderSchoot, in samenwerking met Lotte Goos (poppen), Remco de Jong en Florentijn Boddendijk (geluid), Theun Mosk (licht).

De lockdown brengt veel kunstinstellingen terug in een toestand van halfslaap, die vermoedelijk enkele weken zal aanhouden.

Er was gistermiddag in Eindhoven geen run op de musea, zoals wel het geval in de winkelstraten van de binnenstad waar Kerstshoppers nog snel probeerden wat cadeautjes in huis te halen. In het Van Abbemuseum was het niet ongewoon druk, ondanks de grote tentoonstellingen die er net geopend zijn.

We weten dankzij de definities van het RIVM dat musea en kunstcentra onder het huidige Corona-regime gerekend worden tot de ‘doorstroomlocaties’, die in het teken staan van beweging. Het zijn plaatsen waar mensen samen komen en in korte tijd doorheen worden geleid. We weten na twee jaar corona ook dat musea en kunstinstellingen onder de huidige (en komende) regering niet als essentieel worden gezien, anders dan de bibliotheken, die komende maand toegankelijk blijven (gelukkig). Een tentoonstelling brengt mensen uit alle windrichtingen samen die elkaar anders nooit in die ruimte zouden ontmoeten. Dat brengt risico’s met zich mee, zo althans de stelling, die de komende weken weer als onaanvaardbaar hoog worden ingeschat vanwege het onberekenbare Omikron-virus. De kunstliefhebber zal het even zonder tentoonstellingsbezoek moeten stellen, en dat is vooral voor alle kunstenaars en medewerkers die in kunstinstellingen hard hebben gewerkt aan hun winterprogrammering een hard gelag.

SPOOKHUIS

Een tentoonstelling die niet voor publiek toegankelijk is, biedt een vreemde afspiegeling van zichzelf. Zij verliest haar reden van bestaan en verandert in iets anders, een soort spookbeeld. Iedereen die wel eens gedwaald heeft door musea die gesloten waren, weet wat voor vervreemdende ervaring dat kan zijn, zeker wanneer de zalen verlaten zijn en de duisternis geleidelijk grip krijgt op de ruimte – het zal de reden zijn dat er in zoveel films wordt verteld over het eigen leven van tentoonstellingen bij nacht. 

Nederland heeft vanaf vandaag weer talloze spookhuizen erbij. Het zijn tentoonstellingen waar het licht uit is gehaald en alleen de noodlamp de kunst nog wat in leven houdt. Blauwlicht vult de snel kouder wordende ruimtes die onder normale omstandigheden gezellig zouden roezemoezen.

De lockdown komt op een moment dat een verstoord tentoonstellingsjaar bezig was zich op te richten voor een kernachtig eindschot. Juist deze weken openden veel instellingen hun winterprogrammering waarvoor ouderwets was uitgepakt: Paula Rego en Oscar Murillo in het Kunstmuseum Den Haag; Gülsün Karamustafa & León Ferrari in het Van Abbe; Laure Prouvost in het Bonnefanten, Remy Jungerman in het Stedelijk, JR in Groningen, Calder in de Kunsthal, Rob Scholte in De Fundatie, om niet te spreken van de wittebroodsweken van het Depot van Boijmans Van Beuningen.

Sommige musea hadden deze grote tentoonstellingen al een paar keer uitgesteld, het zekere voor het onzekere genomen en dan gebeurt nu toch ineens weer dit, een nieuwe lockdown. Op de radio klinken de advertenties als pijnlijke rouwbetuigingen. We moeten afwachten welke tentoonstellingen straks nog open kunnen gaan, of er ook ongezien voorgoed worden gesloten.

[blockquote]De lockdown komt op een moment dat een verstoord tentoonstellingsjaar bezig was zich op te richten voor een krachtig eindschot

Fremdkörper - Boogaerdt/VanderSchoot, MU Eindhoven- Installatie door Boogaerdt/VanderSchoot, in samenwerking met Lotte Goos (poppen), Remco de Jong en Florentijn Boddendijk (geluid), Theun Mosk (licht).

Fremdkörper - Boogaerdt/VanderSchoot, MU Eindhoven- Installatie door Boogaerdt/VanderSchoot, in samenwerking met Lotte Goos (poppen), Remco de Jong en Florentijn Boddendijk (geluid), Theun Mosk (licht).

Fremdkörper - Boogaerdt/VanderSchoot, MU Eindhoven- Installatie door Boogaerdt/VanderSchoot, in samenwerking met Lotte Goos (poppen), Remco de Jong en Florentijn Boddendijk (geluid), Theun Mosk (licht).

Op de valreep bezocht ik gisteren in MU de tentoonstelling Fremdkörper, zonder te weten waar die tentoonstelling precies over zou gaan. Het bleek een treffende voorafschaduwing voor de halfslaap die de kunstwereld door de lockdown te wachten staat. In de verduisterde zaal stonden verspreid brancards opgesteld, met daarop in witte kleden ingezwachtelde figuren. Aan hun voeteneindes zaten andere poppen, soms gemaskerde monsters, die toezagen op hun slaap.

Het schaars verlichte tafereel riep uiteraard associaties op met een ziekenboeg, een huiveringwekkende coronazaal, gezien de ingezwachtelde wezens, maar dat wat gekoesterd werd waren hier geen doodzieke patiënten; het was een liefdevol gasthuis voor zoete en minder zoete dromen, naar model van een Griekse slaaptempel.  

Om de brancards heen waren allerlei attributen gelegd die verbeelding moesten sturen en typeren. Bij veel poppen lag op de borst een driehoek met een netje – mij werd ter plekke verteld dat dat dromenvangers zijn. Fremdkörper viert de innerlijke verbeeldingskracht die ons allemaal op de been kan houden, ook als het buiten tegenzit. Ze bejubelt het dromenrijk waartoe wij allen ter inspiratie weer wat meer zijn aangewezen nu de musea hebben moeten sluiten.

Ik liep er rond op kousenvoeten, zachtjes schuifelend om maar niemand te storen. Hier en daar bewogen de borsten, bij anderen lag het roerloos stil. Een zoete aansporende stem, die als voice-over soms de hele ruimte vulde, klonk op andere momenten verrassend dichtbij, alsof er iets ter stimulering in je oor werd gefluisterd. De donkerte, geluiden en geuren brachten me in een wat wazige sfeer, die de wreedheid buiten, vooral die verschikkelijke pandemie met al haarleed, op een prettige afstand hield en mij ruimte gaf voor andere gedachten.

Toen ik vertrok verplaatste de donkerte zich van binnen naar buiten, waar kort voor vijven de duisternis was ingevallen. Twee uur later wist ik dat het vermoedelijk mijn laatste tentoonstellingsbezoek van dit jaar was geweest. 

Fremdkörper is nog t/m 6.1.2022 te zien in MU Eindhoven, ook zonder entree is het goed te bekijken, QR-codes op de ramen leiden naar de soundtrack

Domeniek Ruyters

is hoofdredacteur van Metropolis M

Recente artikelen