metropolis m

Christoph Ruckhäberle, Ein Winter unterm Tisch, 2005, olieverf op doek

Het Cobra Museum in Amstelveen toont het eerste Nederlandse overzicht van de inmiddels wereldberoemde Neue Leipziger Schule. De leden van de school hebben onmiskenbaar iets met elkaar gemeen, maar wat precies?

‘Ik voelde wel dat er iets was, maar wat dat dan was, dat was me niet duidelijk. Wel dat er iets was, maar wat dat was? Dat wist ik niet.’ Een uitspraak die als een rode draad door de serie 30 minuten van Arjan Ederveen loopt. De portretten in de reeks docu-drama’s verschillen dusdanig van elkaar, dat het moeilijk is ze onder één noemer te plaatsen, maar wat steeds terugkeert is dit onbestemde gevoel, dat niet alleen de personages, maar ook de kijker bekruipt.

Hetzelfde geldt voor de werken van de Neue Leipziger Schule in het Cobra Museum, de eerste Nederlandse overzichtstentoonstelling van deze inmiddels wereldberoemde kunstenaarsgroep.

Neo Rauch, Das Alte Lied/Diptychon, 2006, olieverf op doek

Neem het monumentale openingswerk Das Alte Lied / Dyptichon van Neo Rauch. Er gebeurt van alles, maar het is moeilijk te benoemen wat precies. Op de voorgrond houdt een reusachtige vrouw met rode kaplaarzen een soldaat aan een hondenriem vast. De man strekt zich reikhalzend uit naar een rokende vulkaan op de achtergrond, terwijl één van zijn strijdmakkers met alle moeite een kegelvormig, niet nader te definiëren object aan een katrol ophijst. In de linker onderhoek van het tweeluik, voor een bazooka die tegen de muur leunt, zien we dezelfde drie personen, maar nu in een brave setting met een schoolbord. Niet alleen het tafereel is verontrustend, ook het realisme, gecombineerd met bewust vervormde lichaamsverhoudingen en tweedimensionale vlakken geven het geheel een dreigende uitstraling.

Neo Rauch kan worden gezien als de stamvader van de zogeheten Neue Leipziger Schule (NLS), die haar wortels heeft in de DDR. Net als kunstenaars van de eerste generatie uit Leipzig als Tübke, Mattheuer en Heisig, studeerde hij aan de Leipziger Hochschule für Grafik und Buchkunst, waar van oudsher ambacht en techniek hoog in het vaandel staan. Onder invloed van het sociaal-realisme ontwikkelde men in de ‘boekenstad’ een heel eigen, haast grafische schilderstijl.

Na de hereniging van Duitsland in 1989 trok de school, waar nog traditioneel en ‘degelijk’ geschilderd werd, ook voormalig West-Duitse kunstenaars als Matthias Weischer en David Schnell aan. De technische vaardigheid werd nieuw leven ingeblazen met moderne vormentaal en een nieuwe ‘School’ was geboren. Een school die in 2003 definitief doorbrak met een grote overzichtsexpositie in Berlijn.

Matthias Weischer, Der Garten, 2007, zinkography, ed. 20, 12 werken

In de NLS wordt er niet alleen maar figuratief geschilderd, integendeel. Tobias Lehner bijvoorbeeld combineert wilde verfspatten met nauwkeurig uitgewerkte geometrische patronen, en ook Uwe Kowski werkt met zijn kleurige, grillige vormen volledig abstract.

Christoph Ruckhäberle, Ein Winter unterm Tisch, 2005, olieverf op doek

Het ‘unheimische’ gevoel in de virtuoze schilderijen van Rauch en Schnell vinden we ook terug in de foto’s van Ricarda Roggan. Haar hoeken van interieurs kunnen zowel overal als nergens zijn. Ze roepen soms een gevoel van zowel kalme bezinning, soms van ongemakkelijke spanning op. Bovendien zet Roggan de kijker op het verkeerde been door in een donkere houten hut een grid van witte draden te spannen, waardoor de foto een oefening in perspectief lijkt. Martin Kobe gaat hierin nog verder; zijn architectuurfoto’s worden haast abstracte composities.

Max Mayer, Habitat, 2008 (still), DVD 16:9. © courtesy Galerie Eigen+Art Leipzig/Berlin

Met werk van Maix Mayer en met Sebastian Gögels motorframe van gips en staal zijn ook video en sculptuur vertegenwoordigd. Sluitstuk van de expositie is Mauer van Annette Schröder, het silhouet van een bakstenen muur, compleet met prikkeldraad en grafitti, uitgeknipt in zwart papier. De muur is veelzeggend in drie stukken gebroken.

Al met al kun je je, zo’n twintig jaar na deze breuk in de muur, afvragen of er in Leipzig wel echt sprake is van een ‘Schule’. De werken van de NLS zijn immers zo divers, niet alleen qua medium, ook wat betreft stijl en inhoud. En toch is er een ondefinieerbare gemene deler, die deze expositie wonderbaarlijk bijeen houdt. Wat die is, dat is niet duidelijk. maar wel dat hij er is.

alle foto’s courtesy Cobra Museum, Amstelveen

Recente artikelen