metropolis m

Aan een lange tafel in een laan van eeuwenoude eikenbomen zaten op een zomerse avond een kleine 250 mensen te eten. Diverse generaties door elkaar; zeventigers, twintigers en alles ertussenin. De sfeer was opgewekt en gemoedelijk. Het had iets weg van een huwelijksdiner of de viering van een jubileum. Alleen de geijkte speeches en degenen om wie het feest zou moeten draaien ontbraken.

Er werd echter wel degelijk iets gevierd, maar het betrof hier geen persoon, maar het landgoed zelf. De historische buitenplaats Kasteel Duivenvoorde in Voorschoten is al acht eeuwen via vererving in familiebezit gebleven. Anno 2010 wonen er nog steeds afstammelingen van de oorspronkelijke bewoners, maar is de buitenplaats publiek toegankelijk. Sinds 1960 zijn het kasteel en omliggende landgoed in een stichting ondergebracht. De stichting bestaat dit jaar een halve eeuw en dat diende ondermeer te worden gevierd door middel van de zogenoemde Nacht van Duivenvoorde. Degenen die daarbij hoopten op klassieke strijkjes en gekweel van sopranen, aangelengd met een stukje ballet en een Shakespeariaans sonnet, kwamen bedrogen uit. De buitenplaats vormde één avond lang het decor voor een eigentijdse mix van beeldende kunst, performances en muziek.

Amie Dicke
Amie Dicke

Op één van de donkerder plekken van het landgoed trof men een spookachtig werk van Amie Dicke. Aan de bomen hingen kleerhangers met doorzichtige plastic stomerijzakken eraan. Ze bewogen langzaam in de wind. Op de grond trof men op enige afstand van elkaar een houten kast en twee houten tafeltjes aan. De deuren van de kast stonden wijd open en het leek alsof de doorzichtige figuren eruit waren ontsnapt, alsof het zielen waren die opstegen uit een graf. Wanneer je van het pad afging en tussen de bomen doorliep trof je verborgen aan de stam van een willekeurige boom een klein bordje met een tekeningetje van een lief klein elfje erop en de tekst ‘Ik was hier vannacht’. Het vrolijke elfje vormde een scherp contrast met de naargeestige sfeer die de installatie opriep. Toch hoorde het bij de installatie, maar het zal maar weinig bezoekers zijn opgevallen.

John Lonsdale
Performance van Michael Portnoy

Wat niemand kan zijn ontgaan was de dikke stier die architect John Lonsdale leende van een naburige boerderij. Hiermee plaatste hij een stuk echte natuur in het artificieel aangelegde parklandschap van het kasteel. Tijdens de voordracht van Lonsdale brak de stier onbedoeld los. Door hard ‘wegwezen’ te roepen versterkte Lonsdale de schrik van het publiek en benadrukte daarmee op onverwachte wijze de moeizame omgang van mens en natuur.

Tijdens het diner vond er een performance plaats van Gabriel Lester en Michael Portnoy, waarbij Lester de in een narrenpak gehesen Portnoy achter zijn broek zat. Beiden renden langs de lange tafel en hesen zich er nu en dan op, waarbij Lester tamelijk onverstaanbaar het publiek het een en ander toevoegde en Portnoy zich telkens gereed leek te maken om een salto te doen. Het had nog het meeste weg van een uitvergrote versie van de karakters Pozzo en Lucky uit het toneelstuk En Attendant Godot van Samuel Beckett, maar de strekking van het geheel bleef onduidelijk.

Een bescheidener vorm van theatraliteit sprak uit het werk Silent Guard van Sarah van Sonsbeeck, dat een plek wilde geven aan de bewoners van het landgoed. Van Sonsbeeck constateerde dat op publiek toegankelijke dagen de familie, die de linkervleugel van het kasteel bewoont, wel eens koffiedrinkend kan worden aangetroffen achter een rood koord. Tijdens de nacht van Duivenvoorde wilde Van Sonsbeeck voor hen een eigen plek creëren. Door middel van eenzelfde rood koord bakende zij een vierkant stuk gras aan de voorkant van het kasteel af. In het midden van dit vierkant plaatste zij een bordje met ‘Verboden toegang’. Ter bewaking was er een suppoost, de Silent Guard, neergezet. Deze was echter allesbehalve stil, maar ging met graagte op vragen van bezoekers in, waarbij hij zich alle vrijheid gunde om het werk vanuit zijn eigen standpunt toe te lichten. Het bleef echter wel verboden het afgebakende stukje grond te betreden. Afgezien van de suppoost leverde het een minimalistisch monument op voor de kasteelfamilie die gedwongen is het terrein met het publiek te delen.

Sarah van Sonsbeeck, Silent Guard

Alle betrokken kunstenaars toonden zich terdege bewust van de specificiteit van de locatie en wisten door middel van eenvoudige ingrepen de grenzen te bewandelen tussen verleden en heden, natuur en cultuur en het publieke en private domein. Desalniettemin konden de meeste werken als even efemeer als de avond zelf worden beschouwd. Zij toonden hun kracht voor een kortstondig moment en zijn buiten de context van de avond weinig levensvatbaar. Uitzondering hierop vormt het werk van Van Sonsbeeck, dat zich ook op andere locaties zou kunnen manifesteren als een gedenkteken voor de veronachtzaamden.

De bij De Nacht … betrokken musici als Machinefabriek, Wouter van Veldhoven en contrabassist Koen Nutters maakten in hun performances eveneens gebruik van eenvoudige middelen. Proppen papier en ouderwetse walkmans werden ingezet om tot bijzonder tijdloze en contemplatieve soundscapes te komen. Toch kon de natuur het ook hier niet nalaten zich te roeren. Tijdens de afsluitende muzikale performance wist een paard in de verte het zo te timen dat het precies in een moment van stilte zijn gehinnik liet horen. Het vormde een toepasselijk slotakkoord op een avond die zich niet liet leiden door een dwingend overkoepelend concept.

De Nacht van Duivenvoorde vond plaats op zaterdagavond 26 juni.

Alexander Mayhew

Recente artikelen