metropolis m

Anno 2011 lijkt de abstracte kunst een zachte dood gestorven. Begraven onder figuratie, ironie, pop en pastiche. Maar, er is hoop. Met de tentoonstelling Riposte blaast het Stedelijk Museum Den Bosch de abstractie opnieuw leven in. Op een speelse, haast vrijmoedige wijze geven vier Nederlandse kunstenaars een sleetse beeldtaal weer zeggingskracht. Composities in kleur, lijn en vlak, maar dan met iets extra’s.

Middenin de tentoonstellingsruimte staan verschillende felgekleurde panelen opgesteld, over en op elkaar, horizontaal en verticaal. Enkele zijn bewerkt met epoxy, waardoor ze een spiegelglad oppervlak hebben gekregen. De kleurvlakken laten een heldere weerkaatsing zien van de omringende ruimte, evenals van degene die het geheel aanschouwt. The Performance van Esther Tielemans speelt zo met vorm en kleur, maar ook met de ervaring van de kijker. Door zowel de zichtbare werkelijkheid te absorberen, als de reacties en gedachten die het oproept, lijkt het werk een reactie op de zelfreflexiviteit van veel abstracte kunst.

Esther Tielemans, The Performance, 2011

Ook Marius Lut speelt met de mogelijkheden van reflectie in abstractie. Zijn ‘spiegel’ is niet spiegelglad, maar een beetje bobbelig, waardoor er een ietwat vervormd beeld ontstaat. Door de grote uitsparing in het midden, is de weerspiegeling niet helemaal compleet en zie je daarom niet jezelf, maar alles wat zich achter je bevindt. Het werk is als een geavanceerde lachspiegel, die net zoals The Performance van Tielemans de aandacht naar buiten richt en bovendien bewijst dat abstracte kunst ook nog humoristisch kan zijn.

Jan van der Ploeg, WALL PAINTING No. 311, 2011

Dat de ‘spiegel’ van Lut werkt als een verlengstuk van zijn omgeving, hebben ook de samenstellers van Riposte goed begrepen. Door de opstelling verleent het werk een prachtig golvende equivalent van een van de muurschilderingen van Jan van der Ploeg. De oorspronkelijk geometrische kleurvlakken lijken in de gespiegelde weergave zachtjes op en neer te deinen.

Optische effecten spelen ook in het werk van Van der Ploeg zelf een rol. Wat aanvankelijk oogt als een compositie van heldere basisvormen, zet bij nadere beschouwing je perceptie op zijn kop. Van der Ploeg speelt een verfijnd spel met twee en drie dimensies, regelmatige veelvlakken en perspectief, waardoor zijn scherp afgebakende kleurvlakken transformeren zodra je gezichtspunt verandert.

Marius Lut, untitled, 2011

Een rustpunt binnen de tentoonstelling is het werk van Evi Vingerling. Haar witgekleurde doeken dagen je uit het fenomeen lichtval beter waar te nemen. Van het lichtspel over een hoekige vaas, dat de kunstenares ooit zelf zag en heeft verbeeld in een subtiel lijnenspel, tot een nog directere weergave ervan op twee gewassen doeken. Hoewel de twee doeken volstrekt identiek zijn, lijken ze van kleur te verschillen, doordat ze elk het licht net iets anders vangen.

Abstracte kunst anno 2011? Het blijkt springlevend. Nog altijd gaat het om kleuren, lijnen en vlakken, maar ieder op hun eigen manier, dagen de vier kunstenaars de toeschouwer uit om verder te kijken dan de zichtbare abstractie, door de persoonlijke ervaring van de bezoeker te benadrukken. Zonder ontzag, maar met respect, dienen zij de abstracte kunst van een snedige repliek en werpen zij het juk van de abstracte kunst als star en hoogdravend van zich af.

Riposte – vier antwoorden op abstractie
met Marius Lut, Jan van der Ploeg, Esther Tielemans en Evi Vingerling
26 februari – 25 mei
Stedelijk Museum ’s Hertogenbosch

Kim Hoefnagels

Recente artikelen