Dood of levend? Modernisme in Middelburg
Herfsttij van het modernisme, de tentoonstellingstitel klinkt vreemd in de oren als je in de veronderstelling leeft dat het modernisme al lang geleden ten grave is gedragen. Hoezo herfst? Hebben de postmodernisten dan niet al decennia geleden afgerekend met de drammerige betweterigheid van deze twintigste-eeuwse kunstideologie?
Curator Lorenzo Benedetti laat in De Vleeshal en de kabinetten in Middelburg zien dat er voorbij de postmoderne afrekening uit de jaren zeventig en tachtig, bij jongere kunstenaars een nieuwe interesse is ontstaan in deze twintigste-eeuwse kunstopvatting, waarmee die wat minder passé blijkt dan velen misschien dachten.
Het hedendaags modernisme, als je de reprise van de modernistische kunst in Middelburg zo kunt betitelen, is geen brave opvolger van de moederbeweging uit de vorige eeuw. Er wordt geen optimistische toekomstgerichte continuering van deze utopisch geïnspireerde kunstbeweging aangeboden, maar vooral een ietwat tobberig getoonzette kunsthistorische studie ervan. In de over twee locaties verdeelde kunst van vijftien Nederlandse kunstenaars wordt soms bewonderd, soms becommentarieerd, vaker met gepaste meewarigheid verslag gedaan van wat eens was.
Wat vooral opvalt is hoezeer deze reprise van het modernisme het stadium van avant-garde en de daarbij horende pretentie achter zich heeft gelaten. De kunst is, afgezet tegen die van de iconen uit het modernistische pantheon, zeer bescheiden van aard. Waar de modernistische mastodonten vaak een volmaakt wereldontwerp voor ogen hadden, vertaald in zuiver beeldende verhoudingen, biedt de kunst van tegenwoordig een bijna alledaags verhaal. In plaats van volmaaktheid staat ze in het teken van de mislukking, in plaats van de gulden snede in het teken van de wanverhouding, in plaats van helderheid in het teken van verwarring. Het is een menselijk modernisme.
In veel werken speelt een grondige zelftwijfel op, over de poging betekenis te geven aan deze modernistisch getoonzette kunst, los van de voorgeselecteerde idealen over beter zus en zo, en het utopische dit en dat. Overal achter de schone schijn doemt een akelige leegte op, waar de kunst, als in een wonder, toch niet in verdwijnt. We doden wat tijd op de rand,zo lijkt, en zijn druk met bijzaken.
Waarmee het ‘herfstige’ modernisme in Middelburg weliswaar wordt gereanimeerd, maar tevens gelijk min of meer dood verklaard. Het is een eindspel, meer dan een nieuw begin. Maar dan wel een dat eindeloos heropgevoerd kan worden.
Hersfttij van het modernisme
De Vleeshal en de kabinetten Middelburg
14 januari-18 maart
Deze tekst is een bewerking van een recensie die eerder is gepubliceerd in De Volkskrant
Domeniek Ruyters
is hoofdredacteur van Metropolis M
