metropolis m

V.l.n.r. Andrea Fraser, Eric de Bruyn, Sven Lutticken en helemaal rechts Louise Lawler. Foto: Sal Kroonenberg
Louise Lawler aan het woord. Foto: Sal Kroonenberg

De titel prijkt al aan de gevel van bioscoop The Movies in Amsterdam. ‘A Movie Will Be Shown Without the Picture’ staat als een geheime boodschap tussen de films Intouchables en On the Road. Het zal deze avond, 33 jaar na de eerste presentatie in het Aero Theater in Santa Monica in 1979, de vierde keer zijn dat Louise Lawler (1947) haar publiek een film zonder beeld voorschotelt. Voor het eerst wordt het werk vertoond buiten de Verenigde Staten.

De Amsterdamse bioscoop The Movies. Foto: Sal Kroonenberg

Na aankoop van de onbedrukte kaartjes neemt het publiek plaats in de filmzaal, in afwachting van de nog onbekende film. Niet veel later verraadt het geluid om welke film het gaat: Saturday Night Fever (1977, dir. John Badham). De discosoundtrack galmt door de verduisterde bioscoopzaal maar het scherm blijft leeg. Boven heeft de operateur volgens afspraak alleen de geluidsspoel aangezet. Uit gewoonte blijf ik aanvankelijk naar het scherm kijken maar daarna dringen ook details uit de art-decozaal en mijn medebezoekers zich op. Ook zonder het filmbeeld is er van alles te zien. Na de eerste ongemakkelijke minuten probeer ik aan de hand van het geluid, verbeelding of herinnering, toch mee te gaan in het verhaal om me later weer bewust te worden van de situatie. In de verduisterde zaal valt het des te meer op wanneer andere bezoekers de zaal verlaten of hun telefoon pakken. De nadruk ligt tijdens deze ervaring niet op de film zelf maar op de context van de filmvertoning en het verwachtingspatroon van de bioscoopbezoeker.

Na de vertoning gaan Andrea Fraser (die het werk eerder meemaakte en Lawler al lange tijd kent), Sven Lütticken en Eric de Bruyn met elkaar in discussie in de lawaaierige foyer. Lawler zelf, die zich zelden laat interviewen, treedt enkel op als fact checker. Lütticken legt uit dat Lawler de films selecteert zonder ze zelf gezien te hebben, de beschrijving ervan is doorslaggevend. Maar Saturday Night Fever, en de films uit de eerdere versies The Misfits (1961, dir. John Huston), The Hustler (1961, dir. Robert Rossen) en de cartoon What’s Opera, Doc? (1957, dir. Chuck Jones) vertonen geen duidelijke overeenkomsten. De Bruyn legt uit dat vooral de herkenbaarheid van de film een belangrijke rol speelt bij de keuze. Fraser relateert de gaten in het geheugen van het publiek aan het weglaten van het beeld. Een duidelijke verklaring over de specifieke keuze voor Saturday Night Fever blijft de kunstenaar het publiek schuldig.

V.l.n.r. Andrea Fraser, Eric de Bruyn, Sven Lutticken en helemaal rechts Louise Lawler. Foto: Sal Kroonenberg

Lawrence Weiner, die bij de vertoning in 1983 betrokken was, stipt vanuit het publiek aan dat het in de werken ook gaat om de relatie tussen openbaar en privé en de ervaring die het publiek samen deelt. Als bezoeker word je je bewust van je waarneming en de beleving van tijd. Maar buiten deze bewustwording van de context en omgeving biedt het werk ook een meer subjectieve ervaring dan een regulier bioscoopbezoek.

Ook komt het verschil tussen de vertoning deze avond in Amsterdam en de eerdere vertoningen in de Verenigde Staten aan bod. Onze omgang met filmbeelden is sindsdien drastisch veranderd en Fraser en Lawler lichten toe dat de eerdere versies niet, zoals nu, in een filmhuis-context werden getoond aan een ‘kunstpubliek’ dat duidelijk weet waar het aan toe is. Destijds, voor het Amerikaanse publiek in 1979, zaten er slechts enkele bezoekers in de zaal die openlijk met elkaar in discussie gingen omdat ze niet wisten wat hen overkwam. Juist het vervreemdende effect heeft deze avond minder succes. Zoals Lawler zegt: ‘This audience makes it normal’.

Louise Lawler, A Movie Will Be Shown Without the Picture
12 juni 2012
The Movies, Amsterdam
georganiseerd door If I Can’t Dance…
www.ificantdance.org

www.ificantdance.org

Tessa Verheul

Recente artikelen