metropolis m

In MU kijkt Ryoji Ikeda achter het computerscherm, naar de wereld die ons leven bestuurt.

Voor het eerst is het werk data.scan [nº1-9] van Ryoji Ikeda in Europa te zien. De audiovisuele installatie, die deel uitmaakt van de in 2006 door Ikeda gestarte reeks datamatics, wordt gepresenteerd in het Eindhovense MU. Dit als opmaat voor de Nederlandse première van Ikeda’s nieuwe multimediaperformance Superposition tijdens de STRP Biënnale.

De sound artist Ryoji Ikeda (1966), een Japanner die in Parijs woont, richt zich in zijn werk op de essentiële kenmerken van geluid. Ikeda’s sound werk gaat over klank in zijn meest ‘rauwe’ vorm: sinustonen, ruis en ultrasone trillingen, die buiten het bereik van het menselijk gehoor liggen.

Naast deze geluidskunst waar hij wereldberoemd mee is geworden en al vaker mee optrad in Nederland, focust hij zich als beeldend kunstenaar op computer gerelateerde beeldende kunst, en dan speciaal op datavisualisatie. Zoals Ikeda geluid reduceert tot zijn elementen, zo bouwt hij zijn beeldend werk pixel voor pixel op volgens mathematische principes.

De visuals van de audiovisuele installatie data.scan [nº1-9] uit 2009 bestaan uit bijna onzichtbare pixels, die getallen, rasters, coördinaten en andere wiskundig aandoende vormen construeren. De ritmische bewegingen die deze pixelclusters maken worden begeleid door verschillende tonen die vanuit weggewerkte speakers worden voortgebracht. Het geluid weerklinkt door de hele ruimte van MU.

De gekozen plek voor de tentoonstelling lijkt niet geheel toevallig. MU is het Japanse karakter dat staat voor synergie en heeft in de zenfilosofie de betekenis van ‘niets’, in de goede zin van het woord. Het betekent: ‘niet een, niet nul, niet ja, niet nee’. data.scan[nº1-9] draait om dit oneindige niets, het grijze gebied tussen nul en een, waar onzekerheid en waarschijnlijkheid naast elkaar bestaan.

De negen LED 27 inch displays die horizontaal in een rij staan opgesteld laten de bezoeker van MU volgens de zaaltekst een ‘immens universum van ogenschijnlijk abstracte data ervaren’. Veel meer informatie wil MU over het werk niet geven, om de bezoeker het werk zo neutraal mogelijk te laten ervaren. Het gevolg is dat je als bezoeker niet goed begrijpt wat je ziet.

In zijn datamatics-project, waartoe data.scan [nº1-9] behoort, verkent Ikeda sinds 2006 de mogelijkheid onzichtbare data, die onze wereld vergaand bepalen, waarneembaar te maken. Het is een serie van audiovisuele experimenten in verschillende media die aan de wiskunde (en kunst) gerelateerde vragen onderzoekt als: ‘uit hoeveel punten bestaat een lijn?’ en ‘hoe kunnen we controleren dat willekeur willekeurig is?’

Misschien dat Ikeda er wat wijzer van wordt, maar voor mij als bezoeker valt een en ander haast niet te ontsluiten. Voor mij gaat data.scan [nº1-9] meer over een digitale esthetiek dan over de filosofische implicaties van de onzichtbare data op ons bestaan. Abstracties worden met nieuwe abstracties beantwoord. Waarbij wel moet worden geconstateerd dat het werk van Ikeda tot in de esthetische perfectie is uitgevoerd en wordt gepresenteerd. Het is een prachtig universum van onbegrijpelijke datavisualisaties.

De tentoonstelling in MU is een opmaat voor de Nederlandse première van Ikeda’s nieuwste multimediaperformance Superposition die te zien is tijdens de STRP Biënnale. Superposition verkent de kwantumtheorie in beeld en geluid. Zij wordt gepresenteerd als een unieke ervaring.

Of de performance ons inzicht in de kwantumfysica gaat vergroten waag ik te betwijfelen, maar ik geloof graag dat het spectaculair wordt.

data.scan [nº1-9], Ryoji Ikeda
MU, Emmasingel 20 Eindhoven
1 februari t/m 10 maart

Loes van Beuningen is stagiair bij Metropolis M