metropolis m

Yours in Solidarity, Foto: Maarten Kools
Reading Anarchism april 3, 2013

In het kader van onderzoeksproject Yours in Solidarity nodigt kunstenaar-onderzoeker Nicoline van Harskamp elke woensdag een spreker uit om anarchistische theoretische literatuur voor te dragen in NASA. Woensdag 3 april was het de beurt aan Christian Greer om Hakim Beys T.A.Z.: The Temporary Autonomous Zone, Ontological Anarchy, Poetic Terrorism (1985) te lezen. Nienke Terpsma las David Graeber’s Fragments of an Anarchist Anthropology (2004).

Nienke Terpsma trapte af met een treffende dooddoener; zij las een passage van Graeber waarin hij het begrip ‘staat’ als vijand van de anarchist ontmaskert. Volgens Terpsma, die opgroeide in een sociaaldemocratisch gezin, is de staat geen universeel concept. In Nederland betekent de staat volgens haar vooral het niet-commerciële, terwijl deze in Brazilië wordt gedefinieerd door de scheiding tussen het publieke en het private domein, en in Riga als tegenhanger van de maatschappij wordt gezien. In die zin is de ‘vijand’ van het anarchisme pluriform. Om deze reden koos Terpsma een antropologische benadering van anarchisme, die uit gaat van kleinschalige lokale waarnemingen in plaats van een universele theoretische abstractie.

Haar vraagtekens bij wie of wat we precies onder anarchisme verstaan, en een gebrek aan concrete historische voorbeelden, veroorzaakten tijdens de publieksdiscussie al direct verwarring. Na eindeloos gesoebat over hoe de tekst zou moeten worden voorgelezen bracht een passage van David Graeber over de term ‘revolutie’ meer diepgang. Net als ‘anarchisme’ is ‘revolutie’ geen ding wat kan worden ontketend om een wereld zonder staat te scheppen, maar een langdurige opeenvolging van acties die het systeem van binnenuit veranderen.

‘De maatschappij dat ben jij’, de burgerlijke reclamespot van Stichting Ideële Reclame uit 2002, zong voortdurend door mijn hoofd, een associatie mij enigszins verbaasde aangezien ik me op een lezing over het anarchisme bevond. Mijn al dan niet terechte conclusie uit deze eerste helft van de lezing: al strijdend tegen machtssystemen die door de maatschappij (dat ben jij) in stand worden gehouden is de anarchist vooral zijn eigen vijand.

installation view

In de tweede leessessie met Christian Greer moest men met kaarslicht op de grond plaatsnemen, en de mobiele telefoons en camera’s uitzetten. Dit beoogde een fenomenologische ervaring van ongemedieerde mondelinge communicatie. Geen foto’s van deze sessie op deze website dus, maar mijn aantekeningenblok werd gelukkig niet verbannen. Frappant, aangezien de boeken met theoretische verhandelingen over het anarchisme in de kast achter ons door Greer werden afgedaan als ‘fingers pointing at the moon, whereas you could also just look at the moon.’ Dit artikel, dat de gebeurtenis ongetwijfeld vertekend portretteert, zal Greer mij dan ook niet in dank afnemen. Ware het niet dat de lezer zonder tekst, internet, telefoons en visuele media hoogstwaarschijnlijk helemaal nooit van Greer, NASA, of het anarchisme op de hoogte zou zijn geweest.

Het is precies deze macht van de mediatie van woord en beeld die door Nicoline van Harskamp wordt onderzocht. Na werken als New Latin (2010) en Any other Business (2009-2012) doet zij dit in Yours in Solidarity door middel van video-installaties met geënsceneerde interactie tussen verschillende typen anarchisten, gespeeld door acteurs uit verschillende landen. De personages zijn gebaseerd op brieven van zo’n 60 anarchisten die tussen 1988 en 1999 met Nederlandse anarchist wijlen Karl Max Kreuger correspondeerden, nu in het archief van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) in Amsterdam.

Van Harskamp heeft bewust de actualiteit achterwege gelaten. Tegen de verwachting van een aantal bezoekers in gaat het project meer over de manier waarop men zich een theorie toe-eigent dan de concrete toepassing van anarchistische ideeën in het hier en nu. Zowel in de debatsessies als de installatie kwam naar voren dat het anarchisme een ‘beweging’ is die evenzoveel interpretaties kent als het sympathisanten telt.

Op Nienke Terpsma’s Fucking Good Art blog staat een treffend grafisch beeld waarin het woord anarchist is vervormd tot ‘narcist’, een veelgehoord verwijt aan het adres van de anarchist. Yours in Solidarity vormt een interessant experiment in de zoektocht naar hoe (en door welke media) het individu zich met het anarchisme identificeert.


Reading Anarchism
Nicoline van Harskamp

NASA, Amsterdam
10 maart – 19 mei

Elke woensdagavond zijn er readings

Hinde Haest is stagiair bij Metropolis M

Hinde Haest

Recente artikelen