metropolis m

View from the Window at Le Gras van Nicéphore Niépce, 1826

‘Zien is geloven’, zeggen ze. Maar zo simpel ligt het toch niet. Zeker niet bij de oudste foto ter wereld, zo bleek op een bijeenkomst in Witte de With.

Op de bijeenkomst Between Seeing and Believing in Witte de With, worden twee polen: wetenschap en kunst zelf die in de huidige kunstproductie een belangrijke rol spelen aan elkaar getoetst in een spannende set-up. De rol van het beeld staat hierbij centraal: hoe komt de lezing ervan tot stand, en gerelateerd daaraan: hoe ontstaat een beeld in feite. De beide velden van kennisproductie mochten in deze middag de desbetreffende methodes en expertises over het voetlicht brengen.

Vier academici gaven vanuit hun veld van expertise een lezing van een beeld naar eigen keuze: Minou Schraven (universitair docent kunstgeschiedenis en museumstudies) gaf aan de hand van een beeld van Paus Benedictus XVI voor de schrijn met het lichaam van Paus Celestinus V, een duiding van de rol van de Pauselijke opvolging in de Katholieke Kerk (getriggerd door het historisch significante feit van het gelijktijdig bestaan van twee levende Pausen nu.)

Andrei Pop over The Nightmare (1781) van Henry Fuseli

Andrei Pop (postdoctoraal onderzoeker kunstgeschiedenis, Universiteit van Basel), ontleedde het werk The Nightmare (1781) van Henry Fuseli. Het tableau kan meerduidig gelezen worden: de status, of welke situatie de figuren representeren (droom of werkelijkheid) blijft onzeker, zoals Andrei Pop dan ook zelf meegaf.
Francesca Tarocco (mededirecteur van het NYU Institute for Shanghai Studies) besprak The Nirvana of Master Hongyi (1942) en de representatiewijze van heiligen binnen het Boedhisme.

Sonu Shamdasani (professor aan het UCL Center for the History of Medicine, University College London) gaf een nauwkeurige uitleg van de ontstaansgeschiedenis van het beeldbegrip van Jung, de relatie tussen picturale weergave en de direct daarmee samenhangende Jungiaanse notie van die werkelijkheid.

Sonu Shamdasani over de hermeneutiek van Jung

Het palet van deze wetenschappers en onderwerpkeuzes in historische en culturele zin, gaf een brede en tegelijkertijd diepgaande weergave van de wijzen waarop er academisch, wordt nagedacht over de relatie tussen teken en het reële.

Tussen deze presentaties gaven kunstenaars en dichters Angie Keefer, Maria Barnas en Quinn Latimer kunstzinnige interpretaties aan de hand van een en hetzelfde beeld: View from the Window at Le Gras (1826) van Joseph Nicéphore Niépce. Dit beeld geldt als het vroegste, nog bestaande, fotografische beeld. Niépce geldt als de werkelijke pionier van de fotografische reproductie, die nog eerder dan Louis Daguerre technieken ontwikkelde waarmee beelden konden worden vastgelegd. De kunstgeschiedenis heeft hem retrospectief deze status toegekend, de geschiedenis herschreven, nadat hij eerst vergeten was. Dit beeld is dus werkelijk een ‘first’, een originele vertaling en ervaring. Het is een wazig, korrelig uitzicht door een venster op daken en een horizon.

Andrei Pop, Quinn Latimer, Maria Barnas

Uit de drie kunstzinnige verwerkingen, in tegenstelling tot de wetenschappelijke verhandelingen aangekondigd als ‘ficties’, kwamen, hoewel onderscheiden en eigen, ook veel overeenkomsten naar voren. Alle drie bevatten elementen van zowel onderzoek naar het beeld en de historische figuur van de maker, Niépce als onderzoek naar representatie an sich, die in de voordrachten verwerkt werden. Het werk is dus voor een belangrijk deel een resultaat van onderzoek, van research door middel van een onderzoeks-voorwerp. De interpretatie komt hiermee als onderwerp en generatieve methode naar voren.

De verschillen tussen academische en kunstzinnige kennisproductie werden bij de bijeenkomst eerder verkleind dan vergroot: beide hanteren een interpretatieve methode en kennen de bijpassende ‘onzekerheid’ over het object. Dit werd ingenieus versterkt door de kunstenaars in ‘opdracht’ voor dit event te laten werken, binnen het uitgezette onderwerp, terwijl de academici hun persoonlijke fascinatie mochten toelichten en uitdiepen. Zo werden de verschillende modi van de respectievelijk velden feitelijk behoorlijk eenstemmig. Is lezing niet tegelijk al productie? De geconstrueerde werkelijkheid van een wetenschappelijke interpretatie is wellicht net zo fictief (of werkelijk) als een poëtische of artistieke, maar ze benaderen elkaar vanaf een andere kant. Ergens ontmoeten ze elkaar, en dat was de waardevolle constatering van de middag. Binnen het huidige debat over de relatie tussen kunst en wetenschap is dit een waardevolle exercitie.


Between Seeing and Believing
Witte de With Rotterdam.
20 maart 2013

fotografie: Sander van Wettum, courtesy Witte de With

Jack Segbars

Recente artikelen