metropolis m

Sylvie Zijlmans – The Guilty
Sylvie Zijlmans - The Guilty

Onder de titel Photography Extended presenteert Museum Het Valkhof een fototentoonstelling met elf Nederlandse kunstenaars, van pioniers tot gevestigde namen van nu. Centraal staat de geënsceneerde fotografie, die ook wel ‘photography extended’ wordt genoemd.

Het is opvallend, dat de meeste getoonde foto’s in Photography Extended refereren aan de schilderkunstige traditie. Al bij binnenkomst gaat de vergelijking met zeventiende-eeuwse Hollandse portretten op voor het werk van Hendrik Kerstens. Voor de vijf ‘tronies’ gebruikte Kerstens zijn eigen dochter Paula als model. De achtergrond is zwart, het gezicht is sterk uitgelicht en Paula draagt klassiek aandoende hoofddeksels. Bij nadere inspectie blijken dit gewone gebruiksartikelen te zijn, zoals een plastic tas, een servet en een lampenkap.

Hendrik Kerstens - Flange en Bag

Ook de twee foto’s van ‘pionier’ Tjarda Sixma doen schilderkunstig aan. Haar werk doet denken aan mystieke middeleeuwse schilderijen. Deze vergelijking wordt bevestigd door de titels die haar werk draagt: De Schotse ridder en de fee en Lupa’s hemelvaart. Te zien zijn zelfportretten van Sixma verkleed als engel en fee, geplaatst in een mysterieus landschap. Als engel houdt ze een hondje vast, als fee liefkoost ze een man met een amfibie-achtige staart.

Deze werken lijken op het eerste gezicht dus traditioneel en geven pas in tweede instantie hun ware aard prijs. Ruud van Empel past dit principe ook toe, maar dan omgekeerd. Je ziet namelijk meteen dat het werk hedendaags is, een met de computer tot stand gebrachte kunstmatige wereld. Pas daarna valt de verwijzing naar de kunsthistorische traditie op. De poses van de figuren in Zwarte Venus #1 en #2 doen namelijk denken aan de klassieke pose van Venus en meer nog aan de houding van Dürers Eva.

Maar er zijn ook fotografen die zich distantiëren van de klassieke schilderkunst en juist optimaal gebruik maken van de beeldmogelijkheden die de camera met zich mee heeft gebracht. Zoals Gerco de Ruijter. Hij maakt zijn werk met een camera die bevestigd is aan een heliumballon. Het hoge standpunt brengt een wereld in beeld die er is, maar die we nooit zonder hulpmiddelen kunnen zien. Zo zien we in de serie Baumschule rijen bomen van bovenaf die door het perspectief abstract aandoen.

Er is in Het Valkhof ook plek voor geëngageerde fotografie, met het werk van Risk Hazekamp. Zij toont (zelf)portretten waarin ze speelt met de verwachtingspatronen en clichébeelden van mannelijkheid en vrouwelijkheid. In Mira zien we bijvoorbeeld iemand liggen op een balkonrand, in spijkerbroek, witte tanktop, met kort haar en een honkbalhandschoen voor de borst. Het is een typisch mannelijke pose en de persoon is mannelijk gekleed, maar als je goed kijkt blijkt het een vrouw te zijn.

Het geheel van de tentoonstelling toont dus dat fotografie als medium niet per definitie documentair en waarachtig is, maar op verschillende manieren kan worden gemanipuleerd, door de enscenering, kadrering of de computerbewerking achteraf. Ook refereert fotografie op verschillende niveaus aan meerdere tradities. Photography Extended leert: met fotografie is niets wat het oppervlakkig lijkt.

Photography Extended
15 juni t/m 27 oktober 2013
Museum Het Valkhof

Loes van Beuningen

is kunsthistoricus

Recente artikelen