Koning + Prijs + Schilderkunst 4 winnaars
De deur van het Paleis wordt platgelopen: 1000 bezoekers per dag. De Koninklijke Prijs voor Vrije Schilderkunst is een heuse blockbuster.
De vier winnaars van de Koninklijke Prijs voor Vrije Schilderkunst zijn bekend: Marijn van Kreij, Jorn van Leeuwen, Philipp Kremer en Wieteke Heldens. Een jury wees hen aan uit de 25 genomineerden van in totaal 224 inzendingen. Op 3 oktober reikte Koning Willem Alexander de prijzen uit. In zijn speech memoreerde hij de liefde voor de kunst, die zijn moeder al die jaren heeft uitgedragen. Aan hem de opdracht de traditie voort te zetten.
Ik bezoek de tentoonstelling voor het eerst, en verbaas me over de inrichting. De schilderijen zijn rondom de grote Burgerzaal opgehangen, in lange gangen die toegang bieden tot verschillende statige kamers daaromheen. Verdeeld over kleine compartimenten, gemarkeerd met schotten, is de tentoonstelling een opsomming, de schilderijen maken weinig tot geen contact met elkaar of de omgeving. Dat is misschien onvermijdelijk in dit gebouw, maar voor de dynamiek van de presentatie wel spijtig.
De selectie van dit jaar (alle genomineerden, inclusief de winnaars) schiet alle kanten op. Het getoonde verschilt zowel in techniek als onderwerp en formaat. Opvallend is dat slechts één kunstenaar (Rob Bouwman) zich aan een kleine 3D installatie heeft gewaagd. Het feit dat de juryleden Tjebbe Beekman, Hanne Hagenaars, Jan van der Ploeg, Hedwig Saam, Lily van der Stokker, en Esther Tielemans, onder voorzitterschap van Benno Tempel, vaak in een discussie verzeilden of iets wel of geen schilderkunst is, zegt iets over de vraag of het nog wel zin heeft vast te houden aan disciplinaire grenzen bij kunstprijzen. Bij de Prix de Rome hebben ze de categorieën al jaren geleden laten vallen. Maar een traditie is ook wat waard, weet de koning als geen ander.
De twee tentoongestelde schilderijen van Marijn van Kreij laten snelle, enigszins slordige schetsen op doek zien die op het eerste gezicht abstract overkomen. Echter, beide voorstellingen vinden hun oorsprong in een ander schilderij: The Wild Garden van Bonnard en Un Bar aux Folies-Bergère van Manet. Van Kreij zoomt in op een beeld, maakt er een grove schets van en herhaalt dit een aantal keer op hetzelfde doek. Elke schets is net weer een beetje anders en daardoor uniek. Hij laat hiermee de tijdelijkheid van een handeling zien, waarbij elke handeling op zichzelf staat en niet als een kopie beschouwd wordt.
Jorn van Leeuwen geeft de traditionele geranium een nieuw leven. Hij heeft de geranium bestudeerd, ontkleed, en in een nieuw jasje gestoken. Niet als een soort anatomische studie, maar als een visueel onderzoek al spelend met perspectief en vorm. Door de donkerblauwe achtergrond en de fel groene kleur van de plant lijkt de geranium bijna licht te geven.
Philipp Kremer schildert een groep zingende mensen. Het enthousiasme spat van de schilderijen af. De grote gekleurde en simpele vormen geven een positief gevoel. Je voelt de saamhorigheid en de kracht van de zingende menigte. Ondanks de eenvoudige vormen verveelt het niet.
Mijn favoriet is Wieteke Heldens. Op een speelse manier schildert zij abstracte figuren, lijnen, vormen en kleuren die in de uiteindelijke compositie tot leven lijken te komen. Daar moet bij gezegd worden dat de titels daar zeker hun steentje aan bij dragen. Bij Dry Pain(t) lijken de minuscule felrode bloedvlekjes de druppel te doen beëindigen als een ladder in een panty die wordt tegengehouden door een stip felrode nagellak.
De druppels verschillen van lengte, alsof elke druppel de pijn van een individu vertegenwoordigt. Maar het is ook gewoon opgedroogde verf waarvan het einde gemarkeerd is met een rode stip, zij het op de kop als een stalagmiet in plaats van een stalactiet. Het schilderij voelt aan als een ontdekkingstocht die nooit ten einde zal komen.
Waarom deze vier winnaars tot winnaars zijn gekozen blijft toch enigszins onbevredigend, zelfs na lezing van het juyrapport. Misschien zit dat in het feit dat je niets over de overige deelnemers te weten komt.
Bij mijn bezoek valt me vooral op hoe verschillend de vier onderling zijn. het is alsof de jury bij alle mogelijke overwegingen toch eerst en vooral graag een poging heeft willen doen de diversiteit in de hedendaagse schilderkunst in Nederland te laten zien.
De Koninklijke Prijs voor Vrije Schilderkunst is nog t/m 27 oktober te zien in het Paleis op de Dam.
De foto’s zijn gemaakt door Tom Haartsen © Stichting Koninklijk Paleis Amsterdam, www.paleisamsterdam.nl
Pam Roos ten Barge
