metropolis m

Na de kunst als community-builder, participatie-aanjager, gentrification tool en economische motor, is er nu aandacht voor kunst als therapie. Filosofiegoeroe Alain de Botton schreef er een boek over en mag deze lente in het Rijksmuseum zijn ideeën toepassen. Bij Marres geeft Valentijn Byvanck als nieuwe directeur zijn visitekaartje af met een therapeutische tentoonstelling. Een tentoonstelling die met zijn aandacht voor de ervaring van de bezoeker duidelijk afwijkt van de meer conceptuele en literair getinte tentoonstellingen van zijn voorganger Guus Beumer.

‘Welkom in Art resort Marres, ik ben vandaag uw hostess’, begint de vriendelijke dame die ons door de tentoonstelling rond zal leiden. Verplicht, want de anti-depressieshow is alleen groepsgewijs te bezoeken. We moeten onze schoenen uittrekken en onze hostess op kousenvoeten volgen. In de eerste zaal adviseert zij ons het reliëf van de Reflexologievloer van ontwerper Chris Kabel rustig met onze voeten af te tasten en te ervaren wat dit met ons doet. De alternatieve geneeswijze reflexologie gaat er vanuit dat alle organen en lichaamsdelen in verbinding staan met gebieden in de voetzolen. Door druk uit te oefenen op deze zones worden energiestromen op gang gebracht waarmee ziekmakende blokkades in het lichaam worden opgeheven, lees ik later op Wikipedia. In Marres ervaar ik vooral het verschil tussen scherpe randen en zachte vlakken en bewonder ik – met mijn ogen – het sierlijke, in zwart mdf uitgefreesde patroon.

Door een gordijn van pastelkleurige vloeipapierbloemen gaat de therapeutische tocht vervolgens naar de bewegingstoestellen van ontwerpster Ludmila Rodrigues. Deze zijn onderling verbonden met elastische koorden, waardoor de deelnemers niet alleen zelf bewegen, maar ook elkaars bewegingen voelen. Zodat ‘een sociale component, de fysieke ondersteund’, lees ik later in de publicatie die we na afloop krijgen uitgedeeld. Dit laatste om te voorkomen dat ervaring en interpretatie teveel vooraf worden gestuurd. We moeten de tentoonstelling vooral via de zintuigen ondergaan.

Een feest der zintuigen is het zeker bij Marres. Niet alleen die van de ogen en de voeten, maar net zo goed van de oren, de neus en de mond. Na de workout mogen we sloffen aantrekken en krijgen we een kopje Sint Jansthee in het Sint Janskruid Lab van food designer Katja Gruijters. ‘Regelmatig een kopje Sint Jansthee gedurende een aantal weken verbetert het humeur’, vertelt onze gids over de medicinale (bij)werking van het Sint Janskruid, ze moedigt ons aan onze winterdepressie-ervaringen op het tafelkleed te noteren.

Na de nog weinig overtuigende ervaringen van beneden volgen boven een heerlijk geluidsbed van geluidskunstenaar Kaffe Matthews en een frisse, fruitige zomergeur van parfumkunstenaar Alessandro Gualtieri, ieder in een eigen ruimte te ondergaan. Hier wordt het humeur van ons groepje merkbaar beter. In een volgende ruimte deelt de hostess spiegeltjes uit waarmee we het spotlicht van boven kunnen vangen en op de beschilderde muur kunnen richten. Kleurvlekken blijken sensoren te herbergen die op het licht reageren en zomerse geluiden laten klinken. Samen componeren we een wat haperende zomersymfonie. Mooi zijn de Blue Sky lampen van Chris Kabel die zowel refereren aan strakblauwe zomerluchten als aan de lichttherapie die bij winterdepressie wel wordt voorgeschreven.

Een lichte tongue-in-cheek-toon is de anti-depressieshow niet vreemd, deze wordt bij binnenkomst in de entreeruimte van Marres al gezet. Daar plant kunstenaar Thierry Mandon in een filmpje verse bloemen in een sneeuwlandschap. Een enigszins tragikomische exercitie. Ook de film Sun van Lisa Pacini en Christine Istad aan het einde van de tentoonstelling roept een dergelijk gevoel op. De kunstenaars maakten een zon van een enorme hoeveelheid led-lampjes, laden deze op een kar en trokken ermee naar het hoge noorden van Noorwegen, daar waar ’s winters de zon nooit schijnt. De beelden die deze tocht oplevert vormen het hoogtepunt van een tentoonstelling die verder toch wat blijft steken in grappige herkenning. En of je daar een winterdepressie mee te lijf kunt?

Na de rondgang moest ik denken aan alle tentoonstellingen die ik afgelopen winter heb gezien, in binnen- en buitenland. Wat een rijkdom aan ideeën, verhalen, vormen, beelden, allemaal lichtpuntjes in een ietwat natte en grijze periode. Laat al die goede bedoelingen met papieren bloemen, kopjes thee en reflectiezones toch zitten, toon kunst in haar eigen kracht en zorg voor heldere en toegankelijke informatie – mijn humeur klaart daar in ieder geval het beste van op!

Winter Anti Depression Show
Marres, Maastricht
19 januari t/m 23 maart

Meer over het onderwerp, zie ook Metropolis M No 4-2008 Therapy