metropolis m

zaaloverzicht
zaaloverzicht

Museum De Pont in Tilburg toont de architectonische constructies van de Amerikaanse conceptuele kunstenaar Dan Graham (1942). Kijken en bekeken worden, daar draait het om.

De paviljoens van Dan Graham zijn vrijwel allemaal opgebouwd uit spiegelend glas, waardoor je jezelf in zijn werk kunt zien. Door de krommingen van het glas ogen de werken van Graham soms als een lachspiegel waarin je helemaal wordt vervormd. Bezoekers van de tentoonstelling fotograferen zich suf, want daar leent het werk zich uitstekend voor. Maar het werk van Graham gaat over meer dan een grappig plaatje van jezelf.

Er zit iets confronterends aan deze kunst, met jezelf en met het publiek. Het kijken en bekeken worden, door jezelf en anderen. Vanwege de verschillende soorten spiegelende oppervlakken, is dat alles niet zo simpel als het misschien lijkt. Je ’tegenspeler’ is niet altijd zichtbaar, zoals jij dat niet voor hem of haar bent.

Het maakt de rol van het publiek wel belangrijk voor het geheel; zonder is het werk leeg, ‘werkt’ het niet.

Graham onderzoekt al sinds de jaren zestig de relatie tussen architecturale omgevingen en hun bewoners. In zijn werk vervagen grenzen tussen kunst en architectuur. Als twintiger werd hij bekend met zijn fotoserie Homes for America (1966-67), waarin hij nieuwe suburbane architectuur fotografeerde alsof het minimal art was, met de nadruk op de repetitie en geometrie ervan. Hij relateerde de minimal art met de buitenruimte, suburban Amerika, en het tijdschrift, met bijpassende spreiding in oplage. ‘Ik wilde laten zien dat het minimalisme verbonden was met een bestaande sociale situatie, die kon worden gedocumenteerd,’ zei hij daar later over.

Promenade, 2013, stainless steel frame, 2 way mirror glass, collection De Pont, photo Peter Cox

Tegenwoordig ontwerpt Graham vooral paviljoens, waarvan Museum De Pont er al een tijdje een in de vaste collectie heeft: Pavilion (2005). Dit werk is uiteraard te zien in de tentoonstelling, maar wat centraal staat in de grote hal van het museum is het nieuwe paviljoen Promenade (2013). Deze blikvanger werd op verzoek van De Pont speciaal voor de solotentoonstelling door Graham ontworpen.

Het is een ambitieus en indrukwekkend paviljoen op grote schaal, en bestaat uit twee schermen van spiegelend glas, die langs elkaar kronkelen. Als bezoeker kun je er doorheen lopen, er tussen gaan staan, en zo onderdeel worden van het werk. Terwijl je kijkt zie je jezelf en word je bekeken.

Dat is behoorlijk confronterend, en soms een beetje ongemakkelijk. Maar zo werkt het bij Graham: zijn paviljoens zijn instrumenten die je doen reflecteren op het beeld van jezelf en van de ander, bij jou en bij de ander. Veel bescherming lijken de paviljoens niet te bieden.

Untitled, 2011, two-way mirror glass, aluminium, cellulose, MDF; Model for Triangular Pavilion with Shoji Screen, 1990, aluminium, glass, maple wood, courtesy the artist and Lisson Gallery London, photo Peter Cox
Model for Skateboard Pavilion, mixed media, courtesy the artist and Generali Foundation Vienna, photo Peter Cox

De tentoonstelling bestaat naast de paviljoens vooral uit maquettes van Grahams werk. Deze zijn elk opgesteld in de voormalige wolhokken in het museum. Hoewel niet helder is wat precies ooit uitgevoerd is, bieden ze een overzicht van al zijn ontwerpen, als staalkaart van een (bijna) architectonische praktijk.

Als bezoeker stel je je voor hoe het zou zijn om je in zo’n model te bevinden, hoe je dan weer geconfronteerd zou worden met de blik van jezelf en anderen. Want dat is toch wat centraal staat in deze tentoonstelling: de dynamiek tussen kijken en bekeken worden.


Dan Graham
Models and Beyond
Museum De Pont, Tilburg
1 februari – 25 mei 2014

Jade Karthaus

Recente artikelen