metropolis m

Caro van den Hole, Cloud Crafts, 2014, gefotografeerd door: Sebastiaan ter Burg
Caro van den Hole, Cloud Crafts, 2014, gefotografeerd door: Sebastiaan ter Burg

Drones, lekkende informatie en de NSA. April is de maand van de filosofie, met dit jaar als thema Mens en Techniek. De Brakke Grond en Hôtel Droog geven hieraan hun eigen draai, en riepen de maand uit tot de maand van de nieuwe arbeid. In hun gezamenlijke tentoonstelling #Arbeid van de Dag blikken zij vooruit op het werk van morgen.

Geen hi-tech software, 3D printers en slimme robots die ons pamperen terwijl we ongemerkt de WW in worden gestuurd. In plaats daarvan hangen in De Brakke Grond Low-tech papieren bekertjes met touwtjes aan het plafond. Bezoekers kunnen hun kwaliteiten of wensen op de bekers schrijven, ze met touw aan elkaar verbinden, en elkaar ‘liken’ door er muntjes in te stoppen. Zo vormen ze een groot horizontaal netwerk van vraag en aanbod. Cloud Crafts (2014) van Caro van den Hole verbeeldt de arbeidsmarkt zoals die er onder invloed van het internet uit kan komen te zien: flexibel, grenzeloos en persoonlijk.

Elders in de zaal wordt een parallel getrokken die de installatie in context zet. Koffiehuizen vervullen al eeuwen een vergelijkbare netwerkfunctie. Niets nieuws dus, maar wel een verschuivende dominantie.

Een paar straten verderop, in Hôtel Droog, lijkt de toekomst van arbeid ook weinig futuristisch. Bijvoorbeeld bij het Open Structures project, verschillende ontwerpers delen simpele basisontwerpen met elkaar en komen zo tot nieuwe toepassingen en ontwerpen, van bakfiets tot schommel.

De mogelijkheid tot deze non-hiërarchische, open source werkwijze bestond al lang voordat geavanceerde technologieën zoals het internet werden uitgevonden. Toch getuigt Open Structures van een denkwijze die steeds belangrijker wordt, en door nieuwe technologie wordt aangewakkerd.

De positie die #Arbeid van de Dag inneemt ten opzichte van het onderwerp rijmt met de toon die elders klinkt in het debat over de invloed van technologie. Het debat lijkt in een nieuwe fase te zijn beland, een fase waarin hoogdravend optimisme tempert, en angst verandert in een gezond wantrouwen.

Zo blijkt ook uit de bijlage hierover in de Volkskrant. Na een artikel waarin wordt gesteld dat angst en verzet tegen techniek zo oud is als de mens, stelt filosoof Peter Paul Verbeek in een interview dat we af moeten van het ‘spookverhaal over de grote boze technologie die bedreigend en eng is’. Volgens Verbeek is techniek niet alleen maar goed of juist gevaarlijk, het is meer de vraag hoe wij ermee omgaan.1

Thomas Lommée en Christiane Högner, Reframing Ambition, 2014, gefotografeerd door: Sebastiaan ter Burg

Aan technologie kunnen we niet ontsnappen, daarover is men het eens. Hiermee lijkt meer ruimte te zijn ontstaan voor de vraag wat technologie met onze cultuur als zodanig doet. De Groene Amsterdammer besprak onlangs de filosoof Jacques Ellul. Technologie is volgens hem geen verzameling uitvindingen, maar een systematiek in onze ordeningsstructuren en denksystemen. Technologie is op die manier met de mens en de samenleving als geheel verweven. Zolang we beseffen dat we hieraan onderhevig zijn, kunnen we met enige vrijheid kritisch blijven nadenken.2

Dat #Arbeid van de Dag geen ‘state of the art’ apparaten toont, en ook niet op utopische of dystopische visies te betrappen valt, is dus geen verrassing. In plaats daarvan wordt aandacht besteed aan een bredere culturele verschuiving.

De gematigde visie die hierbij ontstaat blijkt uit het werk Kinyo Kingdom (2013) van Revital Cohen & Tuur Van Balen. Een documentaire over de Japanse goudvisindustrie. Ver doorgefokte karpertjes dragen het schoonheidsideaal uit. Een kweker komt in beeld, wiens huis volledig is gebouwd om de goudviskweek te kunnen ondersteunen. Ook zie je medewerkers die de vissen verpakken en versturen. Vervolgens blijkt er een hele jury te bestaan. De vissen worden afzonderlijk gekeurd en beoordeeld.

De documentaire legt de menselijke machine bloot waarvan deze goudvissen het nutteloze product zijn. Een jurylid komt in beeld, en vertelt gepassioneerd en in jargon over zijn lievelingsgoudvissen. De toekomst blijft onzeker, maar als de techniek onze banen overneemt, verzinnen we gewoon iets nieuws.

Floor van Luijk is stagiair bij Metropolis M

Arbeid van de dag

De Brakke Grond
2 april t/m 1 mei

Hôtel Droog
2 april t/m 11 mei

1 ‘Wij zijn techniek’. Volkskrant, Sir Edmund. 5 april 2014, p. 21.
2 ‘Murw gebeukt door de machine’. De Groene Amsterdammer. 27 maart 2014, p. 38.

Floor van Luijk

Recente artikelen