metropolis m

Interieur van Via Negativa, 2012
Interieur van Via Negativa, 2012

Wat hebben cyborgs, Jean-Francois Lyotard en Alpine Architecture van Bruno Taut gemeen? Ze vormen alle drie inspiratiebronnen voor Lee Buls oeuvre, dat tot juni in MUDAM Luxemburg te zien is in de aan haar gewijde overzichtstentoonstelling.

Bij binnenkomst in de enorme hal van MUDAM vallen direct de in de lucht zwevende cyborgs op. Deze witte kunststoffen samensmeltingen van mens en machine doen, naast de robot uit Metropolis van Fritz Lang, denken aan Japanse anime figuren. Maar er is iets geks aan de hand met deze sculpturen; ze missen wat ledematen. Net als de Venus van Milo en de gevleugelde Nikè van Samothrake.

After Bruno Taut (Beware the Sweetness of Things), 2007

De cyborgs zijn dan ook een commentaar op de menselijke wens voor eeuwige schoonheid en de kunstmatige ingrepen die voornamelijk vrouwen laten plegen om die wens in vervulling te laten gaan. Ze tonen een hypothetische toekomst, waarbij ook de keerzijde – de onbereikbaarheid van de wens – wordt gedemonstreerd, net als de horror waartoe de operaties kunnen leiden.

En daarmee zijn we aangekomen bij de thematiek die de Zuid-Koreaanse Lee Bul in haar werk behandelt: utopie en dystopie. Daarvoor put ze uit diverse bronnen, zowel de Europese kunstgeschiedenis en filosofie als de politieke geschiedenis van haar vaderland.

Cyborg, 1998
Overzicht 'grand hall' met op de vloer Diluvium, 2012 en in de lucht Cyborgs, 1998

Vanaf 2005 krijgt deze inhoud vooral vorm in architectuur. In het trappengat naar de benedenverdieping hangen drie constructies die refereren aan Tauts Alpine Architecture uit 1917. Dit utopische voorstel om glazen huizen te bouwen ter grote van Alpenbergen heeft Lee gestalte gegeven in een wirwar aan kralen, draden en kristallen, die de schittering van Tauts idee moeten verbeelden.

Het werk Mon grand recit: Weep into stones… geeft een kritiek op dit modernistische plan. De titel refereert aan de theorie van het postmodernisme van Lyotard, waarin de grand recit plaats maakt voor meerdere, persoonlijke verhalen. In de installatie, die bestaat uit verschillende beroemde architecturale plannen, zijn de gebouwen ineengestort en lopen de snelwegen dood. Het is Lee’s visie op de utopische idealen van de modernistische architectuur: ze mislukken.

Overzicht 'studiozaal' met links Thaw (Takaki Masao), 2007

Lee’s sterke afkeer van modernistische utopieën komt voort uit de militaire dictatuur die tot 1987 in Zuid-Korea heerste. Het werk Thaw (Takaki Masao) toont de ambivalentie van de aanwezigheid van de voormalige heerser Park Chung-hee, die van idealistische socialist tot politiek dictator verwerd. Op het eerste gezicht lijkt het werk een half-transparante, ijsbergachtige sculptuur, maar als je beter kijkt zie je een menselijke vorm uit het ijs gehakt. Dat is Park Chung-hee, de man die het land vijftien jaar lang leidde. Het feit dat hij transparant afgebeeld is symboliseert de gedeelde, nare herinnering die onder de Koreanen leeft aan deze man.

Maar Lee’s werk is niet alleen deconstructieve kommer en kwel. De walk-in spiegelinstallaties zoals Via Negativa zijn, net als die van Yayoi Kusama, erg amusant. Verschil is wel dat die van Lee ook doolhof is, als metafoor voor het menselijk brein. Niet dat je aan die symboliek denkt wanneer je in de eindeloze diepte van de spiegels met lichtjes kijkt.

Via Negativa, 2012

En dat is dan ook de kracht van Lee’s werk: ook als je de diepere conceptuele lagen niet direct meekrijgt (of reflecteert op de relevantie ervan), hebben de sculpturen, met hun perfecte afwerking en gelikte materiaalkeuze, een visuele aantrekkingskracht. Al helemaal in combinatie met de indrukwekkende architectuur van MUDAM, waar het werk uiteraard een relatie mee aangaat door de slimme inrichting.

Lee Bul
5 oktober 2013 – 9 juni 2014
MUDAM Luxemburg

Loes van Beuningen

is kunsthistoricus

Recente artikelen