metropolis m

Atelier Van Lieshout, Marc Quinn, Juan Muñoz, Antony Gormley, Yinka Shonibare, Berlinde de Bruyckere: het is slechts een greep uit de selectie die kunstcriticus Anne Berk voor het museum maakte.

De bindende factor is dat deze kunstenaars zich allemaal uitdrukken aan de hand van het menselijk lichaam; een onderwerp waartoe iedereen zich kan, maar onvermijdelijk ook moet verhouden.

Tot ver in de jaren zeventig werd figuratie verguisd. Na de Tweede Wereldoorlog was figuratie verdacht. Door nazi’s en communisten misbruikt als propagandamiddel, keerde de kunst zich naar binnen en werd abstract. Met het minimalisme werd kunst ontdaan van elk narratief, gestript van elke boodschap, stelt Berk in de catalogus.

De decennia daarop maakte representatie echter een stevige come-back. Tegenwoordig maken kunstenaars weer volop gebruik van figuratie. Wat gold als not done, is tegenwoordig bon ton.

Berk weet het prachtige werk in de tentoonstelling met goed te volgen logica aan elkaar rijgen. Het mensbeeld wordt ondertussen vanuit vele invalshoeken benaderd.

Atelier Van Lieshout, L'Origine du Monde, 2011

Van Atelier Van Lieshout is L’Origine du Monde (2011) te zien, een verminkt lichaam, liggend op een tafel van rood kunststof; de mens als stuk vlees, een gebruiksvoorwerp dat met geweld uit elkaar kan worden gescheurd. Voor Johan Tahon vormt het lichaam een springplank naar het spirituele. Met zijn grillige sculpturale figuren in was, klei en gips reflecteert hij op de ontastbare werkelijkheid.

Folkert de Jong brengt een ode aan Job Cohen en zijn handelen na de moord op Theo van Gogh. Met deze lofzang in roze piepschuim, gitzwarte epoxy, pur en echte parels refereert hij bovendien aan de Gouden Eeuw. Lee Bul verbindt het lichaam met technologische vooruitgang, en kijkt naar de toekomst met geësthetiseerde cyborgs.

Folkert de Jong, Operation Harmony, 2008

Niet alleen in onderwerp biedt de tentoonstelling een gebalanceerde variëteit, ook is gepoogd een verantwoorde selectie te maken ten aanzien van geslacht. Daarnaast is gestreefd naar een globaal perspectief: kunstenaars zijn afkomstig uit Europa en de VS, maar ook uit India, Indonesië, Zuid-Korea, China en Nigeria.

The Pursuit (2007) van Yinka Shonibare verbeeldt een man die een roos aanbiedt aan een vrouw, die zich op elegante wijze uit de voeten maakt. Verwijzend naar het gelijknamige, mierzoete schilderij van Fragonard, toont Shonibare het menselijk lichaam als object van begeerte en lust.

Yinka Shonibare, The Persuit, 2007

Ondertussen verwijst het werk naar een complexe koloniale handelsgeschiedenis. De in Londen woonachtige kunstenaar groeide op in Nigeria, en beeldt de scène uit met bruinige etalagepoppen bekleedt met ‘typisch Afrikaanse’ stoffen, geproduceerd in Nederland, naar Indonesisch ontwerp.

Het menselijk lichaam staat altijd voor iedereen centraal, want alleen vanuit het lichaam kan het leven worden beschouwd, zo stelt Berk in haar essay in de catalogus. Ze verwijst daarbij naar de fenomenoloog Merleau-Ponty, wiens ideeën overigens ook van invloed waren op de kunstenaars van de minimal art. Het mens-zijn was ook wat hen interesseerde, waaruit blijkt dat figuratie en abstractie toch niet zover uiteen liggen als door Berk gesteld.

Mensbeelden zijn populair. Het is waanzinnig druk in De Fundatie. Op zaal is het stampvol. De vele bezoekers doen de nieuwbouw zelfs letterlijk op de grondvesten schudden. De dame uit The Persuit wankelt op haar hoge hakken, het wervelende staaldraad-sculptuur van Antony Gormley deint vrolijk mee op de massa.

Als je goed de bijschriften leest valt op dat letterlijk elk werk is geleend, rechtstreeks van de kunstenaar (Lidy Jacobs, Atelier Van Lieshout, Yue Minjun) of van grote collecties (Boijmans, Beelden aan Zee, ING, Rabobank, Achmea). Kunsthal de Fundatie. Wat doet deze tentoonstelling eigenlijk in dit museum?

Carasso, De Worstelaars, ongedateerd

Een beetje verdwaald in één van de gangen rond de nieuwbouw staat De Worstelaars, twee figuren verstrengeld in gevecht. Het beeld, door Carasso gebeiteld uit kalksteen, lijkt de brug te zijn tussen tentoonstelling en museum. Het past perfect in Berks tentoonstelling, maar wordt in de catalogus niet genoemd. Toch wel vreemd.

Amol K Patil


In Search of Meaning: Mensbeelden in globaal perspectief
Museum de Fundatie, Zwolle
17 januari t/m 6 april 2015

Floor van Luijk

Recente artikelen