metropolis m

De toekomst van de wereld heeft iets met ecologie te maken. De natuur is veel vertegenwoordigd in de landenpaviljoens, in en buiten Giardini. Tegelijk zijn er een aantal landen die het menselijke aspect van de toekomst beschouwen, met de digitale, monetaire of sociaal-culturele componenten als leidraad.

Nieuw Zeeland

Als het over de NSA gaat, wordt er zo goed als zonder uitzondering gesproken over het ontwerp van de infrastructuur en de manier waarop er wordt ingebroken in privégegevens en netwerken. In het paviljoen van Nieuw Zeeland, op de eerste verdieping van de Venetiaanse bibliotheek aan het San Marco plein, wordt er een andere invalshoek gekozen. Kunstenaar Simon Denny toont in zijn installatie Secret Power de beeldtaal van de veiligheidsdiensten. Met het LinkedIn profiel van de door de veiligheidsdiensten ingehuurde ontwerper als beginpunt wordt de visuele identiteit van de diensten wier activiteiten door Snowden op straat zijn gegooid, wat grondiger beschouwd.

In het Renaissance interieur dat op vele manieren refereert aan kennis en macht over de wereld, bevinden zich datacenter-kasten, die de laatste tijd steeds vaker in de kunst opduiken, waarin grafische elementen uit de Top Secret documenten op grappige manier zijn gecombineerd met andere activiteiten van de huisontwerper. Het is een op het eerste gezicht wat vreemde presentatie die zowel op visueel als op conceptueel niveau weet uit te dagen.

Australië

Australië heeft dit jaar een nieuw eigen paviljoen op Giardini. Fiona Hall presenteert Wrong Way Time, een verduisterde Wunderkammer waarin vergankelijkheid en de relatie tussen natuur en cultuur leidraad vormen. Er zijn bankbiljetten met bladeren en tekeningen, een wand met tikkende klokken en drijfhout dat is gevormd door aantasting door erosie en chemicaliën. Veel doodshoofden, gebreide dodenmaskers en andere vanitas gerelateerde beelden zijn aanwezig. Objecten die door mensen zijn gemaakt worden in contact gebracht met producties uit de natuur en de manier waarop ze elkaar beïnvloeden, met een visuele rijkdom als gevolg.

Azerbeidzjan

Overeenkomstig qua onderwerp, maar totaal anders uitgevoerd is het tweede paviljoen van Azerbeidzjan. Het eerste paviljoen bevat een historisch overzicht van kunst uit de oliestaat met een hoog CoBrA gehalte; deze kan zonder enig gemis worden overgeslagen. Paviljoen twee met de groepsshow Vita Vitale daarentegen is wel de moeite waard. Samengesteld door het Londense curatorencollectief Artwise is de expositie een herlezing van hun tentoonstelling Here Today, eind vorig jaar in Londen. Met namen als Edward Burtynsky, Andy Warhol en Noémie Goudal (vanaf 29 mei solo te zien in Foam) is het niet per se vernieuwend, maar wel goed in elkaar gezet.

Vooral het IDEA Laboratory (in samenwerking met Rachel Armstrong, professor Experimental Architecture, Newcastle University) waar wordt gekeken hoe restmateriaal te gebruiken is en afval samengaat met natuur. Verder wordt er op verschillende manieren ingegaan op de visualisatie van natuurkrachten, gecombineerd met verstilling en het esthetische potentieel van plastics – gepaste invalshoek voor een oliestaat.

Naast het steeds terugkerende natuurthema wordt er in verschillende paviljoens verwezen naar de migratie-problematiek rond de Middellandse Zee. Dit gebeurt vaak in de vorm van bootjes of liggende kledingstukken, maar blijft vrij oppervlakkig, alsof er niet genoeg tijd was tussen de ophef over deze humane ramp en de deadline van de presentaties.

Luxemburg

Een ander vaak aangeroerd onderwerp is kapitalisme en gelieerd geld. In het hoofdpaviljoen van Giardini wordt onder leiding van Isaac Julien Marx’ Das Kapital gelezen. In het Luxemburgse paviljoen, omgedoopt tot Paradiso Lussemborgo wordt een relevantere hedendaagse vertaling gegeven.

Het zijn hier vooral de potloodtekeningen een commentaar leveren. Met bijschriften als ‘Real generosity toward the future, lies in giving all to the present’ en ‘When you can’t make them see the light. Make them feel the heat’ naast afbeeldingen van bankbiljetten, wolven, Bill Gates, Yanis Varoufakis en een beeldmerk geïnspireerd op het Louis Vuitton logo ventileert kunstenaar Filip Markiewicz (1980) zijn kritiek op het Europese politieke en economische beleid, het gebrek aan oog voor de mens en de huidige staat en positie van Luxemburg ten opzichte van diens financiële sector.

Polen

Eveneens in het verlengde van Enwezors thematiek ligt Polen. Op het achterland van Giardini is op ultra cinemascope een opvoering van Halka te zien. Deze opera die de Poolse identiteit uitdroeg, voordat het land zelf bestond werd onder leiding van Joanna Malinowska en C.T. Jasper uitgevoerd in Haïti. Op 18°48’05”N 72°23’01”W wonen de nazaten van de Poolse soldaten die op het eiland meevochten voor de zelfbeschikking van de Haïtianen terwijl ze dat zelf thuis nog niet hadden. De nasleep van hun aanwezigheid – onder meer terug te vinden in achternamen en de kennis van de lokale bevolking over deze geschiedenis – wordt in anderhalf uur opera samengebracht met geschiedenis, identiteit, cultuur, kolonialisme en toekomst.

België

Misschien wel de beste presentatie van Venetië is te zien bij België. De veelbelovende aankondiging van Personne et les Aures (ZIE OOK HET INTERVIEW MET MEESSEN IN METROPOLIS M) stelt niet teleur. Ten eerste door Adam Pendleton die kunst- en historische referenties in een speculatieve collage bij elkaar brengt en daarmee alternatieve mogelijkheden in verleden en toekomst verkent. Dan het schaakspel van Patrick Bernier en Olive Martin waarin de zwarte en witte stukken versmelten tot hybride dualiteiten, en de mechanische choreografie vanuit de medicijnkast van James Beckett dat de modernistische koloniale bouwwerken in Afrika als uitgangspunt heeft.

De centraal gelegen three-channel video installatie van Vincent Meessen zelf vormt het centrum van het paviljoen en de achtergrondmuziek van de totale Waalse inzending. Meerdere kanten van geschiedenissen, (post-)koloniaal gedachtegoed, diens nasleep en overblijfselen worden in verband gebracht met onbekende onderdelen. Deze gaan allen met elkaar in gesprek, wat tot een rijk en vruchtbaar paviljoen leidt, dat conceptueel, visueel én auditief weet te prikkelen.

India & Pakistan

De Gujral Foundation doelt ook op verbinding. My East is your West heeft als uitgangspunt de verbondenheid door de plaatsing van een grens tussen twee landen. Voor Pakistan aan de oostkant, voor India in het westen; nu samen gepresenteerd in een Venetiaans palazzo. Het interactieve werk van Rashid Rana maakt de een directe verbinding met Lahore: de bezoeker in Venetië kan op Skype-achtige wijze spreken met de mensen in Lahore. Het contact verwijst naar de enige manier waarop je sommige grenzen kan overschrijden en met elkaar in contact kan komen: internet.

In een eerdere ruimte wordt alles wat er gebeurt opgenomen en ‘met vertraging’ weer geprojecteerd – zoals dat gaat met digitale verbindingen. Alles in gepaste gepixelde vorm. Shilpa Gupta heeft een meer jaren zestig style- conceptuele aanpak. Met voorschriften die dienen als titels en beschrijvingen waarbij de materiële uitkomsten triviaal of minimalistisch zijn. De twee kunstenaars treden artistiek gezien niet in contact, gaan (gelukkig) niet in op politieke kwesties, maar de gecombineerde presentatie is al genoeg gezamenlijke geste.

Duitsland

Ook bij Duitsland gaan de gekozen kunstenaars geen interactie aan en is het vooral Hito Steyerl die beneden in het opgedeelde onderkomen te aandacht trekt. Zoals gebruikelijk worden digitaal en real life verweven tot een associatief geheel dat verbindingen legt tussen de Koude Oorlog, NSA, Youtube, computergames en zonlicht, gepresenteerd in een ruimte die de film doet doorlopen in de blackbox – een veelvoud beter dan de techno-futuristische presentatie bij naastgelegen Zuid-Korea.

IJsland

IJsland bouwde onder leiding van kunstenaar Christoph Büchel een in onbruik geraakte katholieke kerk om tot functionerende moskee (op vrijdag stonden de schoenen voor de deur). Het is de eerste moskee op de eilanden van de Venetiaanse lagune. Er wonen hier weliswaar duizenden moslims en historisch gezien zijn de banden met de Islamitische gemeenschappen aan de andere kant van de Middellandse Zee altijd zeer groot geweest; maar het is nu IJsland dat voor de realisatie zorgt; hetgeen in toenemende mate voor commotie zorgt.

Turkije

Commotie was er ook de Turkse inzending. In het ‘bijgebouw’ van de Arsenale toont Sarkis glas in lood foto’s onder curatorschap van Witte de With directeur Defne Ayas. De presentatie met het aanzien van een kerkinterieur, zorgde voor discussie vanwege de Armeense achtergrond van de kunstenaar. In het middendeel hangt een grote spiegel met vingerafdrukken van kinderen. De foto’s herbergen veelzijdige (historische) bronnen – van kunsthistorisch tot persoonlijk – en de twee neon regenbogen aan weerszijden van de zaal leveren een ultiem verzoeningsgebaar, opdat geen Turk of Armeniër het gebaar maar mis-interpreteert.