metropolis m

In de tentoonstelling Incendiary van de Canadese kunstenaar Cassils in MU Eindhoven worden momenteel de grenzen van gender zodanig bevraagd dat ze bijna worden overschreden.

Cassils is een multidisciplinaire kunstenaar die zich niet conformeert aan een genderidentiteit. Steeds worden de grenzen van gender opgezocht. Sterker nog, het werk van de kunstenaar veroorzaakt twijfel over wat gender eigenlijk is en of het wel feitelijk bestaat.

Het lichaam van Cassils is een wezenlijk onderdeel van zijn/haar kunstpraktijk en is op zichzelf al een knap bewijs dat het verschil tussen mannen en vrouwen niet zo zwart-wit is. Door middel van excessieve training is ‘hun’ lichaam zodanig gespierd dat het stereotype mannelijk is, ware het niet dat er ook veel vrouwelijke elementen. Cassils heeft namelijk wel borsten. De kunstenaar benadert transseksualiteit als een continu proces in plaats van een plotselinge verandering van sekse.

Het eigen lichaam staat steeds centraal in de performances die Cassils uitvoert. Het meest recente werk dat MU van Cassils toont is Inextinguishable Fire (2007-2015). Hierin voert Cassils een performance uit voor camera, waarin de kunstenaar zich in een vuurdicht stuntpak kleedt om zich vervolgens in brand te laten steken. Het is iets wat je kent van stunts uit Hollywoodfilms en daardoor heeft het meteen iets theatraals. Toch weet de uitvoering van Cassils te beklijven en dat heeft mede te maken met de indringende blik van Cassils, die onverstoorbaar in de camera blijft kijken.

Vanuit de performance zijn een videoprojectie en een fotoserie gemaakt. Deze worden samen met het pak dat Cassils droeg, tentoongesteld in het MU. De videoprojectie weet de meeste indruk te maken. Haarscherp en in extreme slow motion is te zien hoe de vlammen om Cassils heen slaan. In totaal stond Cassils 14 seconden in brand en dat heeft geresulteerd in 14 minuten film. De beelden van de performance zijn dus tergend langzaam en dwingen je om stil te staan bij de vlammenzee die Cassils omringt.

De inspiratiebron voor dit werk wordt in het MU eveneens geprojecteerd, recht tegenover het videowerk. Het is een korte film uit 1969 waarin de verschrikkingen van napalm centraal staan. Van dit goedje werden indertijd bommen gemaakt die zijn geworpen op Vietnam. Met een verzengende hitte brandden deze bommen alles kapot. Het vreselijke effect van deze bommen is onmogelijk om te kunnen bevatten voor mensen die het nooit hebben meegemaakt. Dat is wat de makers van deze film willen bewijzen. Ook in de videoprojectie van Cassils blijft de vlammenzee op veilige afstand van buitenstaanders. Het is lastig om je voor te stellen wat voor hitte daar vanaf moet zijn gekomen, wat voor geweld dat een lichaam aan zou kunnen doen als het niet beschermd zou worden door een stuntpak.

Een ander indringend project dat MU van Cassils toont, is Becoming an Image (2012-2015). Dit project werd oorspronkelijk door Cassils bedacht als een site-specific werk in het ONE archief in Los Angeles, het oudste LGBTQ (Lesbian, Gay, Bi, Trans, Gender) archief in de Verenigde Staten. Het publiek werd een ruimte ingeleid die zo donker was, dat je er geen hand voor ogen kon zien. In het midden van de ruimte was de performance hoorbaar bezig: het geluid van iemand die met al hun kracht ergens op in aan het slaan was. Plotselinge flitsen, afkomstig van de camera van de aanwezige professionele fotograaf, toonden de bezoekers korter dan een seconde wat er precies gaande was.

Met behulp van deze ‘live foto’s’ werd de performance tot een opvolging van stills. Cassils, met kenmerkend zwaargespierd lichaam, slechts gekleed in een onderbroek en met lappen om de polsen gewikkeld, was vol overgave op een enorme homp klei in aan het slaan. Het publiek zag hier echter steeds alleen momentopnames van. Het was slechts een passieve aanschouwer van geweld, een getuige die ermee instemde. Tegelijkertijd aanschouwden ze de creatie van een sculptuur: The Resilience of the 20%. Wie weet dat deze 20% verwijst naar het percentage waarmee geweld tegen trans in 2012 steeg, begrijpt de hommage aan deze slachtoffers van zinloos geweld.

In het MU werd de performance tijdens de opening door Cassils opgevoerd. Wie nu een bezoekje brengt aan de kunstinstelling, krijgt een installatie te zien waarin het effect van de performance feilloos wordt overgebracht op hen die het helaas gemist hebben. De onbehaaglijk donkere ruimte waarin de performance plaatsvond, is precies zo achtergelaten. De flitsen die het fototoestel tijdens de performance maakte, zijn er nu ook nog. Ze tonen kort de grote homp klei, die ook hier tijdens de performance door Cassils met de grond gelijk is gemaakt. Een onbehaaglijk gevoel bekruipt je, het is ondanks de afwezigheid van Cassils een sterk beeld.

Vanuit de aangrenzende ruimte hoor je ook de geluiden die Cassils moet hebben uitgestoten tijdens zijn aanval op de klei. Deze ruimte is eveneens helemaal verduisterd. Na goed te kijken ontdek je dat deze ruimte leeg is, op vier speakers na die stereo bij elke wand van de ruimte zijn geplaatst. Ghost, zo heeft Cassils deze geluidsinstallatie uit 2012 gedoopt. Het gegrom en gesteun van de kunstenaar in aanval, omringt je volledig. Jij bent nu degene die wordt aangevallen.

Het stemgeluid herken je als dat van een vrouw, die met al haar kracht op iets inslaat. Wanneer je de ruimte verlaat zie je echter rechts een fotoserie van de performance die dat tegenspreekt. Cassils is onwaarschijnlijk gespierd en het toonbeeld van een perfect mannelijk lichaam. Terwijl je op de achtergrond nog de geluiden van Ghost hoort, worden al je ideeën over mannelijkheid en vrouwelijkheid op de proef gesteld.

De grenzen van gender worden niet alleen op bijzondere wijze opgezocht: er wordt bewezen dat ze helemaal niet zo vanzelfsprekend zijn.

Cassills
Incendiary
MU Eindhoven
22.5 t/m 19.7.2015

foto’s courtesy MU Eindhoven, fotograaf Hanneke Wetzer