metropolis m

Distributors in West is samengesteld door de kunstenaar Remco Torenbosch en verbindt via sleutelfiguur Seth Siegelaub (1941-2013) werk van oudere kunstenaars aan eigentijdser werk. De tentoonstelling wil kwesties aankaarten rondom de productie en distributie van goederen in de hedendaags economie.

Siegelaub was een pionier in het op de kaart zetten van conceptuele kunst. Zijn positie wordt op dit moment nog eens benadrukt door een overzichtstentoonstelling die in het Stedelijk te zien is. Zijn bijdrage aan Distributors bestaat uit een verzameling historisch textiel met sociale betekenis, die deel is van de Stichting Egress Foundation die hij heeft opgericht.

Naast deze collectie, die zonder veel toelichting wordt getoond, zijn werken van drie oudere kunstenaars te zien. Van Fred Lonidier (1942) is de video Confessions of the Peace Corps uit 1974 te zien waarin hij de rol van een Amerikaanse internationale vrijwilligersorganisatie analyseert. Lonidier werd gevormd door de tegencultuur van de jaren zestig en dat merk je in de kritische en geëngageerde politieke visie van zijn video-essay. Hij combineert zelfkritisch commentaar met foto’s uit de Filipijnen over de hulp die het Peace Corps daar schijnbaar uitvoert. Lonidier concludeert al snel dat het belang van de organisatie niet zit in het bieden van ontwikkelingshulp, maar in het promoten van Amerikaanse invloed en het beschermen van belangen.

Lonidiers uitgebreide analyses zijn te plaatsen in een tijd waarin Frantz Fanon, Karl Marx en Antonio Gramsci gretig geciteerd werden en hun theorieën invloed hadden op de kunstpraktijk. De video is bedoeld om misstanden aan te kaarten zoals de exploitatie en indoctrinatie van de Filipijnse bevolking in naam van Amerikaanse waarden. Dit doel neemt echter niet weg dat de film erg didactisch is en daarmee de tand des tijds wat minder goed heeft doorstaan. De video is ook nog verankerd in het wereldbeeld van de koude oorlog waar de VS geobsedeerd was door het indammen van communistische invloed. Inmiddels is die geopolitieke situatie drastisch veranderd ondanks dat de internationale positie van de VS ongewijzigd is gebleven.

KP Brehmer (1938-1997) paart abstractie aan sociale issues werk dat het midden houdt tussen grafieken en diagrammen en abstracte kunst. Er worden kwesties als de verdeling van inkomen in de VS of de rassenverhoudingen uitgedrukt in sociaaleconomische cijfers mee geïllustreerd. De grafieken hebben ook een abstracte esthetische kracht door de gekleurde staven en cirkels die over de vlakken zijn verdeeld. Toch komt het werk erg didactisch over, waarbij de kunstenaar vooral erg graag wil onderwijzen over misstanden.

Van Charlotte Posenenske (1930-1985), die zich inzette voor het samenbrengen van kunst, politieke theorie en activisme zoals dat in de geest van ’68 gebruikelijk was, is een minimalistische sculptuur te zien. Interessant feit is echter dat Posenenske gaandeweg haar kunstpraktijk opgaf om zich te richten op sociaal werk. Kunst had volgens haar geen invloed in het veranderen van de maatschappij. Die omslag is een merkwaardig element binnen de expo omdat het de idealistische motieven van andere werken onderuit lijkt te halen. Anderzijds stelt het zo ook de zaken op scherp en laat het zien hoe serieus de kunstenaars hun sociale opdracht nemen.

Tegenover deze oudere figuren is er werk te zien van een paar recente kunstenaars. Van Hannah Weinberger (1988) is een geluidsinstallatie opgesteld die een soort kakofonie hanteert als manier om machtsrelaties te analyseren. En van Wendelien van Oldenborgh (1962) wordt de film La Javanaise vertoond op twee verschillende schermen.

De film richt zich op hoe culturele identiteit onderhevig is aan grotere mondiale processen die niet altijd zichtbaar zijn. In de video worden verschillende mensen gevolgd door het toenmalige Koninklijk instituut voor de Tropen in Amsterdam. Wat zij gemeen hebben is dat zij actief zijn in een internationaal en specifiek segment van de kledinghandel, namelijk de distributie van Indisch geverfd textiel naar Afrika door Nederlandse bedrijven. Een Afrikaans fotomodel spreekt met een schrijver en een theoreticus over de opmerkelijke stroom van producten door voormalige culturele en koloniale barrières.

Beelden van het instituut bieden een scherp contrast door te illustreren dat dit soort ‘vrije’ handelspraktijken altijd werden gedomineerd door het Westen. Het statige museum lijkt een nobele plek als verzamelplaats van de schatten en gewoontes van de nieuwe wereld. Er is echter een spanning tussen die westerse paternalistische houding en de onderliggende exploitatiedrift waarbij geld en macht altijd belangrijker zijn geweest dan het brengen van beschaving.

Deze koloniale achtergrond wordt aangevuld met nieuwe inzichten. Zo spreekt het Afrikaans model over haar vluchtige jetset leven dat zich afspeelt in een kosmopoliet domein waar grenzen niet lijken te bestaan. Ook heeft zij het over de mengeling van culturele elementen in de verkoop van textiel en haalt als voorbeeld de Afrikaanse Geisha aan. Een look die door stylisten bedacht is om textiel te verkopen en daarbij exotisme gebruikt als verleidelijk verkoopelement.

Ondanks het gevarieerde aanbod blijft Distributors op afstand. De oude werken geven je een kans om te kijken naar ideeën van vroeger over de kunstenaar als geëngageerde actor binnen de maatschappij. Alhoewel over die rol nog steeds volop gediscussieerd wordt, lijken de oude strategieën op fossielen uit een tijd die, in vergelijking met nu, veel simpeler oogt, met prettig overzichtelijke geopolitieke verhoudingen. Tegelijk sijpelen thema’s door naar het heden als wij kijken naar de groeiende ongelijkheid, problematische rassenkwesties en de dominantie van het kapitalisme. Vanuit die optiek vraagt onze tijd nog net zo hard als toen om een actievere rol van de kunstenaar, maar het blijft de vraag of wij de methoden van vroeger nog als voorbeeld kunnen nemen voor de huidige kunstpraktijk.

Distributors
West, Den Haag
28-11-2015 t/m 16-1-2016