Germaine Kruip Oneindigheid is een vierkant zonder hoeken
In samenwerking met curator Krist Gruijthuijsen stelde Germaine Kruip een tentoonstelling met oud en nieuw werk samen in de Oude Kerk in Amsterdam. De presentatie combineert eerdere sculpturale werken die zijn aangepast aan de ruimte met daarnaast een nieuw performatief werk A square, spoken (2015) en de installatie Oude Kerk Untitled (2015).
Voor het werk Oude Kerk Untitled (2015) verwijderde Germaine Kruip al het artificiële licht waarmee de kerk normaal gesproken van binnen en buiten wordt aangelicht. Het spaarzame daglicht valt naar binnen en de architectuur wordt enkel blootgesteld aan de cyclus van het natuurlijke licht waardoor de ruimte een gedaantewisseling doormaakt gedurende de dag; van zonovergoten tot spookachtig donker. Het vormt een eerherstel voor de tijd. Zo simpel als het klinkt, biedt het invallen van de duisternis in de kerk een bijzondere ervaring.
De intredende duisternis verscherpt je waarneming. Langzaam en subtiel komen de verse indrukken van de wallen om de kerk heen op afstand te staan. Het is koud in de kerk, zoals het altijd koud is in kerken. Eerst lijkt het stil, dan dringt de nasale toon van het orgel zich aan me op. Een constante toon die vloeiend overgaat in een volgende toon. Het heeft een meditatieve werking, je gedachtes verdwijnen. Het geluidskunstwerk is een uitvoering van The Entrance (1966) van Robert Ashley op het grote Vater-Muller orgel van de Oude Kerk. Een intensieve performance die werd uitgevoerd op de openingsdag door Will Holder. Een compositie waarin stapeltjes munten verplaatst moeten worden van toets naar toets, 5 uur lang, duwend tegen de fysieke en mentale grenzen, en bijna onmogelijk om in perfectie uit te voeren. Nu is de hele dag door een opname ervan te horen.
De kerk lijkt leeg. Afgezien van steeds feller oplichtende Column Untitled (2011-2015), een smalle pilaar die als een witte lijn van vloer tot gewelf een verbinding markeert tussen hemel en aarde. De stapeling is opgebouwd uit kleine marmeren elementen, zeven verschillende geometrische vormen; de overgangsstadia tussen vierkant en cirkel. In totaal achttien meter hoog. Gevoelsmatig wordt hier meer met elkaar verbonden, niet alleen vloer en gewelf, hemel en aarde, en de cirkel en het vierkant, maar ook gevoel en rede, figuratie en abstractie, feit en fictie.
Ten grondslag aan de tentoonstelling ligt onder andere de eerdere performance van Germaine Kruip die zij ontwikkelde voor het Holland Festival in samenwerking met het Stedelijk Museum Amsterdam Possibility of an abstraction: a square dance in de lente van 2014. Ze vroeg de dansende Derwisjen, verbonden aan de cultuur van soefi-moslims, om hun traditionele, religieuze cirkelvormige dans te doorbreken door vierkante patronen in hun dansritueel te introduceren.
Het verloop van die twee abstracte figuren, van het natuurlijke ronde naar het menselijke vierkant, speelt in meerdere werken in de Oude Kerk. Door de ruimte, om de banken heen geeft een acteur een rondleiding, lopend in een groot denkbeeldig vierkant, met hier en daar een afgeronde hoek. Er wordt een verhaal verteld over het vierkant. Ideeën en opvattingen van filosofen en kunstenaars passeren. In de één op één performance A square, spoken (2015) beland je in een verwarrende positie waarin je zowel toeschouwer als deelnemer tegelijkertijd bent. Je laat je mee leiden, verleiden, van quote naar quote op een route met een innerlijke logica. ‘Oneindigheid is een vierkant zonder hoeken’, klinkt het. Kruip legt uit in een interview:‘Wat het kruis is voor de kerk, is het vierkant voor de kunst.’
In het werk Kannadi from Square to Circle (2015) wordt de relatie tussen geometrische vormen en spiritualiteit aangekaart door middel van de spanning tussen het vierkant en de cirkel. Volgens een uit de veertiende eeuw afkomstig ritueel worden door een Indiaanse familie in het kleine dorpje Aranmulanog nog altijd dezelfde cirkelvormige spiegels gemaakt. De ambachtelijke procedure is nauw verbonden met het ritueel van het poetsen van de spiegel; een van de acht voorwerpen die moeten worden gebruikt binnen de Hindoestaanse religie. Germaine Kruip vroeg de familie om eens een vierkantige tussenvorm te maken, waarmee de spirituele relatie van het object is veranderd. In een afgesloten zijbeuk hangen de spiegels naast elkaar, als markeringen van de ruimte, stippen van invallend licht, cq duisternis, spiegelend intermediair tussen binnen en buiten, beneden en boven.
Een uitzondering is het werk A Room, 24 Hours (2010) dat zich in de collegekamer bevindt, buiten de kerkruimte. Een gloeilamp aan het plafond draait in vierentwintig uur om zijn as, als een soort oplichtend planetarium. Als je even naar binnenstapt en een kijkje neemt ervaar je onbewust de beweging van de lamp, de beweging van de tijd. Maar de lamp draait wel tegen de klok in.
Het is bijzonder om te zien hoe Kruip niet de competitie aangaat met de enorme, imponerende kerk, zich beperkt tot subtiele accenten die je wel aan het denken zetten. Ook in de kunst wordt gezocht naar waarheden, die Kruip als het er op aankomt ook graag onderuit haalt.
Germaine Kruip
Geometry of the Scattering
De Oude Kerk Amsterdam
26.11.2015 – 27.03.2016
Come Closer 2016
06.02 geluidsperformance Volle Band en lezing Hans Kuiper.
20.02 performance DKN ensemble en geometrische performance Waèl el Allouche.
12.03 klankschalen Kees Huges en performatieve lezing door Valery Vermeulen.
26.03 geluidsperformance Mehraneh Atashi en lezing Patrick Healy
Lotte van Geijn
is beeldend kunstenaar en schrijver
