metropolis m

Display Show, de voorgaande tentoonstelling en de eerste in deze reeks, werd ook gemaakt door Céline Condorelli. De overgang van de ene naar de andere tentoonstelling als publieke aangelegenheid was onderdeel van het concept. Ook zijn er enkele werken uit Display Show opgenomen in de huidige tentoonstelling.

Lina Bo Bardi (Rome, 1914 – São Paulo, 1992) werd in Italië opgeleid tot architect en emigreerde met haar man naar Brazilië in 1946. In Brazilië zette ze haar praktijk als architect en ontwerper voort. Haar oeuvre omvat ontwerpen voor gebouwen, woningen, restaurants, tentoonstellingen, stoelen, affiches, juwelen, kostuums en interieurs. Ze publiceerde veel en maakte ook theaterensceneringen. Haar bekendste gebouwen zijn het MASP, Museo de Arte Sao Paulo en SESC Pompéia, een gemeenschapscentrum met als basis een voormalige fabriek in São Paulo.

Beïnvloed door haar ervaringen tijdens de oorlog in Italië vormde ze de overtuiging dat architectuur geen doel op zich is, maar een manier om het leven te verbeteren en een andere realiteit mogelijk te maken. Bo Bardi’s Braziliaans modernistische architectuur wil beton met een hart zijn. Ze werkte graag vanuit een gegeven situatie, met de middelen die voorhanden waren, waarbij de mens als gebruiker van de ruimte centraal stond. Populaire – en volkscultuur, het samengaan van natuur en cultuur en informeel gebruik van de ruimte vormden belangrijke inspiratiebronnen. Kunst was voor haar vooral werk, het maakproces was belangrijker dan het resultaat, en tentoonstellen een vorm van communicatie en educatie. Vanuit deze insteek is deze tentoonstelling ook benaderd.

Van Wendelien van Oldenborgh is de installatie The Didactic Room (eerder getoond in het Van Abbemuseum, 2010) te zien: glazen ‘schilderezels’ met gefotografeerde beelden en teksten aan de ene – en schilderijen op de andere zijde.
Manuel Raeder & Mariana Castillo Deball doen mee met Bichos Fantastico, papier-maché dieren om op te zitten, en van Leonor Antunes is en reconstructie te zien van het parket in het huis van Lina Bo Bardi. Céline Condorelli toont een houten gridstructuur waar planten op geplaatst zijn: suiker, katoen, koffie, rubber, cacao en tabak – een verwijzing naar het kolonialisme en het mondiaal kapitalisme. Er wordne ook films en documjentaires vertoond, onder andere Deus o e Diablo na Terra do Sol ui 1964.

Het tonen van processen, gebruik van vormcitaten en co-creatie zijn levendig toegepast in de tentoonstelling, zo dat het geheel een rijk en gelaagd aanzien krijgt maar de leesbaarheid ook wel wordt vertroebeld. Er is in de tentoonstelling als het ware een weefsel gecreëerd waarin heel diverse zaken ondergebracht kunnen worden, zonder dat de link met het geheel verloren gaat.

Welk idee is nu precies van wie, en waar is het begonnen? Het mooie is dat de vraag naar auteurschap er wel, maar ook niet toe doet bij deze tentoonstelling. Er wordt met liefde en generositeit met de ideeën van Bo Bardi omgegaan. Dit past bij haar manier van werken en interesses: de gebruiker als co-creator, werken met wat er is, met arme materialen en de esthetiek van creativiteit geboren uit noodzaak, een streven naar vitaliteit en verandering.

De tentoonstelling is op een aantal manieren te lezen. De glazen ezels van Wendelien van Oldenborg dienen hierbij als metafoor. Je kan de tentoonstelling letterlijk lezen, door de informatie aan de ene zijde van de ezel tot je te nemen, en door te kijken naar de werken aan de andere zijde kom je op een andere manier in aanraking met beelden die Bo Bardi hebben beïnvloed.

De ezels zijn gekopieerd naar de oorspronkelijke glazen ezels die Bo Bardi voor het MASP ontwierp: een revolutionaire manier van tentoonstellen zonder de muren te gebruiken, waarbij schilderijen voor de toeschouwer aan de voorkant van het glas hingen, en informatie op de andere zijde te vinden was. Het vermijden van de muren om kunst te tonen was een poging om de Westerse elitaire manier van wat kunst is te doorbreken.

Bij Stroom is die volgorde omgedraaid: de informatie is aan de voorzijde te vinden en aan de andere zijde hangen schilderijen van tijdgenoten van Bo Bardi. De verschillende lagen en ingangen waartoe we tot begrip kunnen komen worden gebruikt om nieuwe beelden te scheppen; van (beeld)talige, gereproduceerde beelden die informeren, tot bestaande originele kunstwerken die zijn opgenomen, tot de glazen ezel als ‘autonoom gebruiksvoorwerp’.

Een van de interessantere zaken in de tentoonstelling vond ik in de giraffe-stoeltjes en de aantekeningen die hierover te vinden zijn op de glas-ezels. In de tekst wordt verwezen naar een theater in Rome. Toeschouwers van het theater zaten daar op harde steen, of liepen rond, in de regen als het moest. Het was de bedoeling de betrokkenheid bij het theater te stimuleren door het zitcomfort te minimaliseren en zich te richten op inzet en het uithoudingsvermogen van de toeschouwer. Door de drempel te verhogen, iets meer te vragen van de toeschouwer kan de betrokkenheid van deze co-creator worden gewonnen.

Het spanningsveld tussen autonomie en engagement wordt vaker aangeraakt in Den Haag. Waarmee de tentoonstelling een mooie gelegnheid biedt voor de twee posities elkaar te treffen in een ontmoeting die de complexiteit van Bo Bardi’s nog inspiratievolle positie perfect blootlegt.

Another Reality. After Lina Bo Bardi
Stroom, Den Haag
6.04.2016 – 03.07.2016

De tentoonstelling wordt afgesloten met een Bo Bardi Fandag op 2 juli, georganiseerd door Wendelien van Oldenborgh en Bo Bardi Fans in samenwerking met Stroom. De Fandag is bedoeld om gedachten, ervaringen en kennis over Lina Bo Bardi uit te wisselen. Er vinden een aantal gesprekken plaats en er is een doorlopend performance – en filmprogramma.

IN METROPOLIS M Nr 2-2016 WHO’S YOUR DADDY AND WHAT DOES HE DO? EEN PORTRET VAN LEONOR ANTUNES, DEELNEMER AAN DEZE TENTOONSTELLING.