metropolis m

zaaloverzicht

Tijdens het Jheronimus Boschjaar presenteren zeven Brabantse musea een hedendaags tentoonstellingsprogramma. Het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch nodigde onder andere de Spaanse kunstenaar Fernando Sánchez Castillo uit om naar aanleiding van een werk van de middeleeuwse schilder een tentoonstelling samen te stellen.

Als uitgangspunt koos Sánchez Castillo het schilderij De Keisnijding van Bosch dat rond 1494 gemaakt werd. Dit werk toont een kwakzalver met zijn patiënt en twee geestelijken die toekijken hoe hij geopereerd wordt. De patiënt wordt volgens de tekst rondom de afbeelding genezen van zijn domheid door het verwijderen van een kei uit zijn hoofd. Op het schilderij is de steen echter vervangen door een bloem, symbool van dwaasheid.

In het werk van Fernarndo Sánchez Castillo speelt dwaasheid, naast macht en geweld, een belangrijke rol. Vooral in relatie tot de Spaanse geschiedenis, en dictator Francisco Franco in het bijzonder. Zo ook in Den Bosch. Te zien zijn bijvoorbeeld twee wimpers van Franco, getoond in plastic folie op een glazen tafelblad, waar de kunstenaar DNA-onderzoek op los wil laten in de toekomst. Vraag is of het mogelijk is om dwaasheid of het kwaad in iemands genetische code te ontdekken.

Ook zien we in deze installatie met de naam Más Allá een foto van een afgietsel van Franco’s hand, een foto van zijn dodenmasker en een video waarin verschillende handlezers proberen om een afgietsel van de hand van de dictator te lezen en zo zijn karakter te schetsen. Een onderneming die op zichzelf dwaas is (net als de toekomstige DNA-analyse misschien).

Más allá

Op de muur aan de andere kant van de mooi uitgelichte zaal die Sánchez Castillo tot zijn beschikking heeft zien we twee video’s, Canicas (Marbles) en Arquitectura Para el Caballo. Ze vormen samen een tweeluik waarin verwezen wordt naar een grappige gebeurtenis uit de Spaanse geschiedenis: Franco liet in 1968 de universiteit Autónoma bouwen in Madrid naast een legerbasis, waarbij de deuren zo ontworpen werden dat de militairen er te paard konden binnentreden. Tijdens een studentenproces waarbij de militairen het gebouw binnenvielen strooiden de studenten knikkers waardoor de paarden vielen. Kinderspeelgoed dat ingezet wordt als wapen.

Arquitectura para el caballo

Dit soort ironie gebruikt de kunstenaar wel vaker. Zo wordt een verguld kaakbeen van een ezel getoond, First Instrument, dat verwijst naar het gebruik van botten als wapens én als middel om muziek te maken. Daarnaast zien we de video Stone Soul Army waarin muzikanten van een legerbasis in Peru een compositie opvoeren met stenen en kaakbeenderen als instrumenten in een legervliegtuig dat als klankkast functioneert. De oorspronkelijke gewelddadige functie van de objecten wordt in een onschuldig ogende performance onschadelijk gemaakt.

Stone Soul Army

De vijf sieraden die in een vitrine daartegenover in de zaal worden getoond (een armband, ring, broche, hanger en ketting) blijken bij nadere inspectie te zijn samengesteld uit miniatuurraketten. Een middel om zichzelf te versieren blijkt ook een middel waarmee macht wordt afgedwongen.

De installatie Introduction to the Stone of Madness, die de kunstenaar in opdracht van het museum maakte en die het centrale element van de tentoonstelling vormt, is geïnspireerd op het schilderij De Hooiwagen van Bosch waarin kritiek wordt geuit op wereldse zaken en materieel gewin. Het is een opeenvolging van objecten, waaronder bestaande werken als Citizen Perspective en The Waterplant.

Introduction to the Stone of Madness

We zien onder andere bronzen bustes van heersers, een gevallen sculptuur van een adelaar, autobanden, ruiters te paard, kettingen en dode bomen. Het werkt als een interessante zoekplaat, net als veel schilderijen van Bosch en de tentoonstelling als geheel, waarin veel dwarsverbanden te vinden zijn. Als een hedendaagse Bosch levert Sánchez Castillo zo kritiek op macht en onderdrukking, en toont de pogingen deze te ondermijnen. Want bijna alle dwaze machtsbezitters worden uiteindelijk van hun troon gestoten. Behalve Franco dan.

Fernando Sánchez Castillo
Introduction to the Stone of Madness
Stedelijk Museum ‘s-Hertogenbosch
18.06 t/m 11.09.2016

Loes van Beuningen

is kunsthistoricus

Recente artikelen