overzichtsfoto Dolf Henkesprijs 2016
Wie wint de Dolf Henkesprijs 2016?
De prijs wordt tweejaarlijks uitgereikt aan een toonaangevende Rotterdamse kunstenaar, net zoals Dolf Henkes (1903-1989) zelf was. In TENT worden de vier genomineerde kunstenaars van deze editie getoond, wie zal er winnen? De Dolf Henkesprijs is onder kunstenaars een felbegeerde prijs, niet alleen vanwege het prijzengeld van €12.000, maar vooral door de indrukwekkende lijst met voorgaande winnaars: Jeroen Eisinga, Erik van Lieshout, Melvin Moti, Lara Almarcegui, Gyz La Rivière en Lidwien van de Ven, die de vorige editie won.
Het is spannend dit jaar, want de kwaliteit van het getoonde werk is hoog en het werk is onderling zeer verschillend. Zo is Daan Botlek (Vlaardingen, 1977) een echte tekenaar, maakt Rory Pilgrim (Bristol, 1988) vooral werk in samenwerking met anderen, focust Katarina Zdjelar (Belgrado, 1979) zich voornamelijk op video en laat Rana Hamadeh (Libanon, 1983) zich niet beperken tot het werken in een medium. Voor het bezoek heb je ook even tijd nodig; zowel Pilgrim als Hamadeh tonen een film van een half uur.
Daan Botlek, die van klein in schetsboekjes tot groot op gebouwen werkt, heeft van TENT de meeste ruimte gekregen. In de grootste tentoonstellingszaal, toont hij een grote Möbiusring-achtige ruimtelijke installatie en een nog grotere muurschildering. Daarnaast komt Rory Pilgrim er met de voorruimte goed vanaf. TENT lijkt hiermee al zijn eigen voorkeuren aan te geven. Hoewel het werk van Rana Hamadeh zich tussen beide presentaties in moet laten gelden, slaagt het daar uitstekend in. Het korte videowerk van Katarina Zdjelar komt er in de presentatie bij TENT bekaaid vanaf. Het werk wordt een beetje afzijdig van de rest helemaal achterin getoond.
Wellicht versterkt door de presentatie bij TENT, grijpt het werk van Katarina Zdjelar mij het minst. In het (nieuwe) werk AAA(Mein Herz) zien we een spanning tussen horen en ten gehore brengen tot uiting komen in de gelaatstrekken van een jonge vrouw, die middels een oortje in haar oor, tegelijkertijd vier verschillende composities probeert te zingen. Ze zingt o.a. stukken uit een Duitse opera en stukjes van een popliedje. De stem van de vrouw wordt het strijdtoneel tussen de verschillende composities. Hakkelend schakelt ze tussen verschillende stijlen, ritmes en tempo. Hoewel het concept van AAA(Mein Herz) in principe sterk is, pakt de video een beetje saai uit, het kan mijn aandacht niet echt lang vasthouden.
Dit in tegenstelling tot Rana Hamadeh, wier werk, een cartografische mind-map tafel vol dwarsverbanden en krantenknipsels met medische gebruiken van vroeger, meteen intrigeert. Haar werk doet denken aan conspiracy theories – in de mate waarin feit en fictie door elkaar heen lopen en verschillende concepten, woorden, geschiedenissen en verhalen aan elkaar worden geregen tot een associatief, duizeligmakend non-lineair geheel. Hamadehs werk komt voort uit langlopende onderzoeken naar specifieke onderwerpen, waarbij ze verschillende vakgebieden en theorieën als fictief materiaal hanteert.
In de werken die ze bij TENT toont, onderzoekt ze de relatie tussen het rechtssysteem en het theater aan de hand van metaforen zoals aderlating en hygiëne. De werken zijn deel van het langlopende project Alien Encounters (begonnen in 2011), waarin ze diverse door de staat gesteunde vormen van geweld – en de wettelijke apparaten die dat mogelijk maken – onderzoekt. In TENT toont ze onder andere The Big Board (2013), een cartografische tafel met daarop een verscheidenheid aan obscure voorwerpen, zoals stukjes meteoriet, een 17e eeuwse gravure van een pestdokter en diverse verwijzingen naar Afrofuturist Sun Ra’s film Space is the Place.
De voorruimte bij TENT, waar Rory Pilgrim zijn werk toont, baadt in een roze-achtig licht en wordt gedomineerd door de ginsterende slingers die de filmzaal afbakenen. Pilgrims hoofdwerk bij TENT is de film Affection is the best protection, het concluderende element van het gelijknamige project dat begon met de uitnodiging van Schouwburg Almere om te reageren op het landschapskunstwerk Polderland Garden of Love and Fire van Daniël Libeskind.
Het landschapswerk dat in Almere vooral bekend staat als goede cruiseplek voor homo’s, inspireerde Pilgrim, die in zijn werk altijd bezig is met het creëren van veilige ruimtes van waaruit openlijk gesproken kan worden, tot het creëren van een ruimte voor bezinning. Vragen die in het project – en in de afsluitende film – centraal staan, zijn vragen omtrent liefde, de LGBT-gemeenschap, veiligheid, activisme en hoe mensen in verschillende sociale omgevingen met deze vragen om gaan. In de film komen naast Almere, ook steden in Senegal en Rusland aan bod, landen waar homoseksualiteit nog steeds een taboe is en waar activisme gevaarlijk kan zijn. Net zoals in de meeste van Pilgrims projecten, ontwikkelde Affection is the best protection zich aan de hand van verschillende workshops, meetings en een performance. Pilgrim werkte voor dit project o.a. samen met de groep Roze Almere en verschillende LGBT-activisten.
De presentatie bij TENT refereert aan de feestelijke disco-performance waarmee het project in 2014 aanving. Hoewel de glitter en disco referenties het werk luchtig doen lijken, is het werk van Pilgrim politiek indringend en radicaal. Onder de feministische leus van ‘het persoonlijke is politiek’ schuwt hij niet om vragen te stellen over urgente maatschappelijke kwesties en geeft hij een stem aan diegene die op zoveel plaatsen in de wereld niet vrijuit zichzelf kunnen zijn en zich uitspreken over hun geaardheid. Door deze thematiek is Pilgrims poëtische werk blijvend urgent.
Van de vier genomineerden heeft Daan Botlek misschien de makkelijkst herkenbare signatuur. Botlek heeft zijn beeldtaal, waarin een simpele mensfiguur met scherpe contourlijn de hoofdrol speelt, gevonden en past dit in verschillende variaties en uitingen toe, waarvan TENT een overzicht biedt. In zijn werk speelt hij met de gegeven (ruimtelijke) dimensies die zijn figuren op grappige wijze verkennen, versterken, opheffen of openbreken. Bij TENT toont Botlek ook kleine ingelijste tekeningen, diverse schetsboekjes en 3d-puzzels die zijn voortgekomen uit patroonstudies. In al het werk komt Botlek’s gevoel voor geometrie haarfijn tot uiting. Zijn heldere tekenstijl en brede toepassing doen denken aan het werk van Keith Haring.
Botlek is een goede kanshebber op de prijs. Niet alleen door zijn sterke eigen beeldtaal en herkenbare oeuvre, maar ook omdat hij een echte Rotterdammer is. Hij groeide er vlakbij op (Vlaardingen), volgde een opleiding aan de Willem de Kooning Academie en werkt (vooral) in de publieke ruimte van de stad. Ondanks deze kwaliteiten, denk ik dat de prijs dit jaar eerder naar de jongere kunstenaars Rory Pilgrim of Rana Hamadeh gaat, kunstenaars die wellicht minder binding hebben met Rotterdam, maar wier werk vol in ontwikkeling is. Als ik moest kiezen, dan werd het Pilgrim. Zijn poetische werk is blijvend urgent.
De prijsuitreiking van de Dolf Henkelsprijs 2016 is tijdens ART Rotterdam op donderdag 9 Februari om 18:00 uur in TENT.
De jury bestaat dit jaar uit Alexander Ramselaar (voorzitter), Lidwien van de Ven (winnaar vorige editie), David Bade (kunstenaar), Noor Mertens (curator) and Niels Post (kunstenaar).
Debbie Broekers
is kunstcriticus en kunsthistoricus
