metropolis m

Als ik aankom bij Het Muziekgebouw aan het IJ word ik doorverwezen naar het grote terras aan het water; buiten! Het is eind van de middag en er varen vrachtschepen langs en in de verte is het Centraal Station te zien. Meeuwen vliegen over of zitten dicht tegen elkaar aan op een richeltje. Er is verder niks bijzonders te ontdekken op enkel een serie grote geluidspeakers na die een eind boven mijn hoofd hangen in een rechthoek. Als ik onder dit vlak ga staan hoor ik opeens het audiowerk.

Winderen laat je kennismaken met de geluiden van een verre onderwaterwereld. Gekke hoge tonen en diepe morrende brommen worden vergezeld met het geluid van krakend ijs dat ook wel iets weg heeft van brandend vuur. Het geluid van plankton tot orka’s; niet alles is te herleiden. Naast mij grapt iemand ‘Ik hoor galopperende zeepaardjes!’ Sonic Acts directeur Lucas van der Velden omschrijft in het openingspraatje het werk van Winderen als een ‘sonic microscope of the world’. Een wereld die normaalgesproken verborgen blijft wordt voor ons toegankelijk. Ik vind dat de locatie; het uitzicht over het water van het IJ, de beleving compleet maakt. Opvallend is dat het werk een natuurdocumentaire-achtige beleving heeft, romantisch bijna, maar ook een politiek statement is.

Binnen in het Muziekgebouw aan het IJ is een andere audio bijgevoegd die je via een koptelefoon kunt beluisteren. Een onderzoeker van het Noordpoolgebied vertelt over de snelle invloeden van het broeikaseffect. De gletsjers van Groenland smelten en politici zien het gebied als een nieuwe optie om gas en olie te boren sinds ‘ice edge has moved itself’. Er wordt onvoldoende stilgestaan bij het belang van de spring bloom; het ontstaan van plankton, dat aan het begin van ons ecologische systeem staat.

In de expositie bij Arti et Amicitae is het onderwerp vanuit een andere hoek benaderd. Bij binnenkomst word je meteen begroet door een intense plastic geur. In de groepstentoonstelling word je van de ene artificiële wereld in een volgende verontrustende toekomstvoorspelling geworpen. Een luid ongezond gehoest roept een onheilspellend gevoel op als ik kijk naar We Need Sanctuary (2016) van Kate Cooper. Een vrouwelijke avatar in een oneindige witte ruimte moet opeens flink kuchen en uit haar mond komt bloed dat op haar smetteloze pyjama valt. Een tweede paar benen staat uitgemergeld en bebloed naast haar. Er wordt mij verteld dat Cooper de mogelijkheid onderzoekt of computer graphics (cg-images) gesloten ruimtes kunnen creëren waar beelden van lichamen uiteindelijk zelfstandig kunnen voortbestaan, los van onze bemoeienis.

Een tweede element in de installatie is een muurvullende afbeelding waarop een sculptuur van een vrouwenlichaam uit steen te zien is die door het de uitgemergelde digitale persoon wordt omarmd. Beide representeren ze het onsterfelijke vrouwenlichaam, maar helaas niet vanuit hetzelfde romantische verlangen. Piar Yoldas laat mij in The kitty All, Artificial Intelligence for Governance (2016) plaatsnemen op witte opblaasstoelen voor een enorm scherm waarop een lief katje mij aankijkt. Ik moet een koptelefoon met lichtgevende kattenoortjes eraan opzetten, waarop de kat mij toespreekt en zegt ‘I’m technology, I’m love’. Het is 2039 en deze kat is de eerste non-human gouverneur. Ik vind het een niet heel realistische voorspelling.

Zach Blass’ Facual Weaponization maakt meer indruk. Wat is de invloed van nieuwe software die gezichtsherkenning mogelijk maakt? Is het omwille van onze veiligheid, of schendt het privacy en mensenrechten? Het digitale raster dat het programma over je gezicht heen scant heeft Blass in metaal na gemaakt. Het ziet eruit als gezichtskooien die onprettig strak zitten bij de neus en de associatie oproepen van middeleeuwse martelattributen en alles behalve een veilig gevoel teweegbrengt. De gezichtsscan maakt ons monddood.

Waar Jana Winderen met haar sonic microscope de ecologie van de Noordpool blootlegt zo is het in de tentoonstelling The Noise of being die digitale ecologie onder de loop wordt genomen. Bij beide zijn de geluiden alarmerend. Volgens Sonic Acts is de mens zich duidelijk nog niet voldoende bewust van de consequenties van zijn handelen.