metropolis m

Johanna Hedva

In een vol Perdu werd gesproken over het beeld van het zieke lichaam in de hedendaagse maatschappij. De vijf sprekers van de avond spraken over hun praktijk als kunstenaar, wetenschapper en schrijver en hun wens dat het zieke lichaam in de toekomst, in plaats van een onzichtbare en ongewenste plek in de samenleving, een meer geëmancipeerdere inneemt. Het programma, getiteld The body under it is in my hands: Politics of sickness, stelt de vraag hoe een ziek lichaam niet enkel als (economische) last van de samenleving gezien kan worden, maar ook een politieke bijdrage kan leveren.

De term ‘sick body’ behelst alle kwetsbare lichamen van hen die afwijken van de hetero-normatieve, witte, gezonde norm, en zo ook van het actieve, politiek handelende lichaam. In het politiek-filosofische discours, zoals mede vormgegeven door filosofen als Hannah Arendt, is niet echt een plaats toegekend aan het zieke lichaam. De suggestie is veelvuldig dat zieke lichamen die verbonden zijn aan ziekenhuis, psychiatrische instelling of bed geen politieke daad uit kunnen voeren. Ze zijn op een zijspoor beland in maatschappelijk opzicht. De onzichtbaarheid en daarmee (schijnbare) politieke afwezigheid van het zieke of afwijkende lichaam is iets waar alle sprekers aan refereerden en streven te veranderen.

Kwetsbaarheid is het hoofdonderwerp van de avond. In het welkomstwoord gebruikte een van de organisatoren van Politics of sickness de woorden van Johanna Hedva, de tweede spreker van de avond: ‘Vulnerability is not a temporary or possible state of the body: … but inherent to our bodily existence and therefore we must shape the world around this fact’. Wat voor vorm die ideale wereld zou moeten hebben om op een juiste manier met afwijkende lichamen (die dan dus juist niet langer afwijkend zijn) om te gaan, wordt gedurende de avond ietsje helderder.

Het programma trok zoveel publiek dat enkelen niet meer binnen konden en er voor de gelegenheid twee tribunes in de kleine theaterzaal waren neergezet. Studenten, jonge academici, kunstenaars en verplegers bevolkten de stoelen en banken. Een vereerd welkomstwoord door de zenuwachtige initiatiefneemster van het programma zette de toon voor een intieme avond. Allereerst werd het woord gegeven aan Melissa Buzzeo die vanuit haar woonplaats New York haar lezing had opgenomen op video. Haar verhaal, waarin zij sprak over trauma, healing en agency, had een activistische toon. Helaas sprak ze zo snel dat een groot deel van haar lezing verloren ging. Ook miste er interactie met het publiek die de volgende spreker Johanna Hedva meer voor haar rekening nam. Zij gaf een humorvolle lezing waarin een astrologische lezing van haar eigen horoscoop gecombineerd werd met een analyse van Batman en verschillende sprookjes en mythen. Als een hedendaagse waarzegster verbond ze Saturnus in het Twaalfde Huis met The Joker en stelde hen beiden voor als tegenhangers van onze kapitalistische, empirisch-wetenschappelijke samenleving. Zijdelings verwerkte ze kritische uitingen over racisme en discriminatie.

Inleiding van Sophie de Serière, redacteur van Perdu

Melissa Buzzeo 

Na de pauze was er een gesprek tussen Jules Sturm, docent aan de Universiteit van Amsterdam in Literary and Cultural Analysis en onderzoeker met een speciale interesse in critical disability en body studies, en Simon van der Weele, onderzoeker op het gebied van rouw en verlies en voormalig verpleger. Zij bespraken hoe en of theorie een geschikte manier is om problemen rondom het lichaam aan de kaak te stellen. Idealiter zou disability studies het discours dat het zieke lichaam omringt, veranderen of verrijken met nieuwe woorden om zo op een minder veroordelende manier die lichamen te bejegenen. Hun onderzoek helpt hen culturele normen en structuren waar wij allen onderdeel van zijn, te identificeren en alternatieven daarvoor voor te stellen. Als laatste gaf Risja Steeghs, student aan de MA Performance Art van de Royal Art Academy in London, een intiem verslag van haar jarenlange ziekbed gedurende haar puberteit en legde zij uit hoe vanuit de symbiotische relatie tussen bed en lichaam haar kunst ontstond. Steeghs vertelde over hoe zij als reactie op de onzichtbaarheid van haar zieke lichaam besloot om zichzelf kleurrijk uit te dossen en reflecteerde ook op het onbegrip en ongemak dat dat bij sommigen oproept.

Opvallend was dat in alle lezingen de nadruk op (het belang van) het persoonlijke lag. Ook gaven allen, behalve Sturm, een persoonlijke verklaring voor de interesse in het zieke lichaam. De ervaring van langdurig ziek zijn of werken met langdurig zieken bleek de voedingsbodem van waaruit werk werd geproduceerd, of het nou kunst, literatuur of theorie was. Mij stoorde deze focus op het persoonlijke zo nu en dan, maar na afloop hoorde ik anderen deze insteek prijzen omdat zo de integriteit van het gezegde gewaarborgd zou worden. Dit riep de vraag op die het langst bij mij resoneerde en die ook door verschillende sprekers werd aangehaald: is het mogelijk om iets zinnigs toe te voegen aan de gewenste politicisering en emancipatie van ‘the sick body’ zonder die ervaring van ziek of anders zijn?

Jules Sturm en Simon van der Weele, alle foto's courtesy Perdu, Amsterdam, fotograaf Marije Koens

Misschien is dat wel de slotsom van de avond. De scheidslijn tussen waar het te persoonlijk wordt en waar het persoonlijke juist nodig is om iets zinnigs te zeggen over het zieke lichaam is dun. Een universele benadering lijkt per definitie niet de goede te zijn, omdat het dan de praktijk mist. Een zekere mate van intimiteit lijkt nodig. Een methode die wellicht niet altijd even snel is en gemakkelijk scepsis op kan roepen, maar die volgens de sprekers wel het meest vruchtbaar is om het gewenste doel te bereiken: een herdefinitie van het zieke lichaam en de ruimtes, zoals het bed en het ziekenhuis, waartoe het gedwongen wordt te verblijven.

LEES MEER OVER HET ZIEKE LICHAAM IN METROPOLIS M Nr 2-2017 LICHAAM. STEUN METROPOLIS M. NEEM EEN ABONNEMENT. ALS U NU EEN JAARABONNEMENT AFSLUIT STUREN WIJ U HET LAATSTE NUMMER GRATIS OP. MAIL UW NAAM EN ADRES NAAR [email protected] (ovv nr2)

Politics of sickness, Perdu Amsterdam, 28.4.2017

 

Zoë Dankert

schrijft

Recente artikelen