metropolis m

Curator Nina Folkersma legt uit dat de titel van de tentoonstelling Continuous Monuments werd ontleend aan een serie ontwerpen uit 1969 van Superstudio. Toen de opkomst van de stalen en betonnen huizenblokken in de jaren 1960 de architectuur begon te domineren, reageerde Superstudio met enorme monolithische, utopische megastructuren die zich over de aarde en zelfs in de ruimte zouden uitspreiden. Via een rastermotief of “superstructuur” probeerde het collectief hoop uit te dragen voor de toekomst. Het raster is de visualisering van het netwerk van energie en informatie dat onze zwerftocht over de planeet verbindt.

Dit ‘rastermotief’ van Superstudio komt terug in de expositie, allereerst in de installatie op het Lange Voorhout. Ondanks de kale constellaties heeft de installatie iets organisch; het grijs van de schelpen en het beton rijmen poëtisch. Kleine verhogingen van schelpengrind worden verderop steeds groter en ondersteunen muren en structuren van cellenbeton, overigens ook gemaakt van samengeperste schelpen. De muren en structuren zijn geplaatst in verschillende lijnen en onderbreken daardoor de zichtlijnen van het Lange Voorhout; het nodigt uit om erdoorheen te lopen.

Just creëert een ruimte waar je fysiek en mentaal kan zwerven, als een soort meditatie, waar het lichaam zich door de ruimte zwervend beweegt en de geest rust vindt in de grijs monotone ruimte, en waar een relatie met de architecturale vormen kan worden aangegaan. Zelfs het schelpenpad vertraagt de pas en het gekraak verscherpt de zintuigen. Ook de bomen, bankjes en lantaarnpalen verzamelen om zich heen een bergje van grijze schelpen, opgenomen in de installatie. Het is een spannend werk in reactie op de omgeving, waar wordt gebouwd, waar de markante ambassades en herenhuizen zijn gevestigd met glimmende deurknoppen en luxueus elan. In het midden van de installatie zijn er mogelijkheden om verschillende kanten uit te gaan; gemetselde blokken sturen en leiden de zwervende bezoeker de weg.

Het is al snel duidelijk dat de tentoonstelling verder gaat in Huis Huguetan waar uit het portiek een muur van beton op de trap is geplaatst. Eenmaal binnen wordt de muur doorgetrokken door de gehele ruimte en leidt de bezoeker in een cirkel door het huis waar vijf oude en nieuwe videowerken worden getoond. De eerste video die de bezoeker tegenkomt is Llano uit 2012, waar een vrouw stenen stapelt op een oude ruïne van een communistische commune in de woestijn van Californië, die niet kon blijven voortbestaan door een tekort aan water. In de stromende regen, Hollywood nep-regen weliswaar, probeert de vrouw de commune weer te herstellen, terwijl datgene wat de redding van de commune zou zijn, het nu vernietigd. De verspilde energie van de vrouw geeft de suggestie van existentiële zingeving.

In In the Shadow / of a Spectacle / is the View / of the Crowd, wordt gedurende een uur langzaam ingezoomd op een verdieping van het One World Trade Center waar een jonge vrouw basgitaar speelt. Het enige geluid in de film komt dan ook direct van het gitaarspel en is de enige vorm van communicatie. In de grootste ruimte van Huis Huguetan wordt Just’s nieuwe werk Interpassivities uit 2017 op drie betonnen bouwwerken geprojecteerd. De video toont de grens van Mexico met Californië, een ijzeren gordijn, waar voormalig bassist van Sonic Youth Kim Gordon in tutu met een stok op de spijlen slaat. De film was onderdeel van een audiovisuele ballet-performance die Just met Gordon en de balletgroep Corpus in Denemarken ontwikkelde. Brede en monumentale shots tonen de relatie tussen natuur en architectuur en plaatsen een menselijke, nee vrouwelijke, noot ertussen. Er is geen dialoog, geen narratief, kenmerkend voor Just’s video’s. Wel klinkt de bas van de video in de ruimte daarvoor en maakt een toepasselijke verbinding met Interpassivities met Kim Gordon in de hoofdrol. De diepe klanken geven de beelden van Trump’s ‘muur’ een duistere en sombere glans, terwijl de romantische wandschilderingen over de betonnen muren meekijken. Belangrijk in zijn werk zijn dan ook de elementen die met elkaar in verbinding staan, zoals ruimte, geluid en het visuele, op dezelfde manier zoals de verschillende elementen in de expositie met elkaar in verbinding staan.

In de ruimte naast Interpassivities staat een nog poëtischere installatie waarbij de kroonluchter van de kamer wordt gekanteld door een kolom. Uit de kolom wordt een video van bewegend zand in close-up geprojecteerd door de kristallen van de kroonluchter heen, waardoor de kleuren van de video worden onderbroken door het kristal en patronen op het plafond worden geprojecteerd. Alleen een klein gedeelte van de film is tussen de hangers van de lamp te zien. Het is dezelfde video die Just maakte voor de buiteninstallatie en ter plekke in Huis Huguetan is opgenomen.

Vervolgens leiden de betonnen muren naar een van de mooiste kamers van het Huis, waar geen video te zien is,  maar waar het beton een dialoog aangaat met de kleuren en ornamenten in de kamer. De klodders cement tussen de blokken resoneren in de ornamenten in de kamer, het cement is feitelijk het ornament van de blokken en de grijze beton kleur komt terug op de muren. Een interessante compositie die verassend goed samengaat.

De video in de laatste kamer heeft wederom het One World Trade Center in de hoofdrol, maar dit keer in relatie tot een jong meisje, die met haar onvolgroeide, afwijkende vingers teder een steentje vastpakt en plagerig op de ruit van het gebouw tikt. Net als in de andere video’s draait het om de mannelijkheid van de architectuur versus de vrouwelijkheid van het lichaam, het monumentale versus het kleine, het poëtische. Het poëtische en vrouwelijke protest tegen de monolithische mannelijke structuren van de architectuur.

Deze machtsstrijd is dan ook een van de vele lagen van continuïteit die in de tentoonstelling te vinden is. Daarnaast is de indeling letterlijk een cirkel, een loop, die buiten op het scherm doorgaat wanneer de tentoonstelling is gesloten. Maar ook het materiaal zelf is een continuïteit van schelpen en beton; hetzelfde materiaal, maar in een andere vorm. Wat alle videowerken gemeenschappelijk hebben is het feit dat er geen soundtrack is, maar dat de soundtrack van de acties in de video’s zelf komen; ze lopen in elkaar over, zoals in het geval van de bas. Op deze manier is de loop van de tentoonstelling een continuerende loop; een loop in een loop in een loop en ga zo maar door.

West vroeg Just om zijn werk te tonen en daagde hem uit om iets in de buitenruimte te doen. Het resultaat is een nieuw werk, in de zin van een nieuwe architecturale installatie, dat nu meer dan tevoren een grote rol inneemt binnen zijn werk, maar ook nieuw werk door middel van de nieuwe samenstelling van video’s. Later in het jaar exposeert Just in filmmuseum Eye in Amsterdam, maar meer in de rol als videokunstenaar. Bij West heeft Just de uitdaging aangegrepen om een nieuwe stap in zijn oeuvre te maken en de rol van architectuur verder te onderzoeken en uit te breiden. Wat op het eerste gezicht lijkt op een tegenstelling: het koude beton versus de statigheid van de herenhuizen (en Huis Huguetan in het bijzonder) wordt een synthese van ornamenten en luxe met het kille beton; het 19e eeuwse met het moderne. Net als Superstudio beoogde, wordt het samen één: een democratisering. Just geeft richting aan het zwerven van de bezoeker in de vorm van continuïteit, een loop, als een verbinding tussen ‘energie en informatie’. Prachtig dat een Haagse kunstinstelling als West de ruimte biedt voor internationaal gevierd kunstenaar om hem uit te dagen en een podium te bieden voor een nieuwe stap in zijn werk, om zijn ambitie werkelijkheid te maken.