metropolis m

In de grote tentoonstellingsruimte staat suggestie centraal in een opstelling die erop lijkt ingericht de verbeelding van de toeschouwer in gang te zetten. Er zijn diverse beelddragers bijeengebracht, die worden verknoopt met het verhaal van de val van Ceaușescu. Er liggen dozen met iconische nieuwsfoto’s, die ongefixeerd zijn en dus elke keer dat de doos open gaat steeds meer verdwijnen. Een donkere risoprint van het geheugenpaleis, een geheugentechniek die de Griekse poëet Simonides (556 – 468 v Chr) al toepaste om zijn ingestorte eetkamer tot in detail weer in ere te herstellen, hangt naast een ingelijste krantenfoto van de dictator die in 1977 in de door de aardbeving verwoeste Roemeense stad Vrancea loopt. Ceaușescu leidde de wederopbouw van Vrancea, maar staat vooral bekend om de rigoureuze wijze waarop hij de geschiedenis van de stad, en het hele land herschreef, door intacte gebouwen te laten verwijderen. 

Rosseel heeft de eenvoudige kantine waarin Nicolae en Elena Ceaușescu werden veroordeeld één op één herbouwd en pontificaal in de tentoonstellingsruimte gezet. Het gelige licht, de vreemde opstelling van de walnoten tafeltjes en de witte stoelen wijken subtiel af van de foto’s van diezelfde ruimte, die ook te zien zijn. Het is vreemd te zien dat een zo ingrijpend strafrechtelijk proces plaatsvond in een ruimte die doet denken aan een aftandse kantine. De installatie oogt bizar, vervreemdend en ijzingwekkend.

Voor de herbouwde kamer staan twee kleine geurinstallaties. De ene geur is het parfum van Elena Ceaușescu. Het ruikt zoet en maakt nostalgisch. De andere wekt walging op. Het is een mengeling van zweet en urine. Het versterkt de schizofrenie van de situatie waarin Rosseel zich bevond toen hij op televisie met de val van Ceaucescu geconfronteerd werd: een zalig kerstfeest in België, dood en revolutie in Roemenië. In de ruimte staat een kale, afgezaagde stam van een naaldboom met alle verloren naalden voorzichtig in een cirkel er omheen geplaatst. De geur en het tafereel roepen eigen herinneringen op aan het Kerstfeest, maar hier geven ze, op een andere manier dan de foto’s, context aan het verhaal van de val van de dictator en zijn vrouw en hoe deze politieke gebeurtenis het best herinneren kan worden.

Rosseels subtiele spel met de ‘geënsceneerde objectiviteit’ van beelden, hoe wij deze waarnemen en opslaan, intrigeert. Alleen zijn versie van Aby Warburgs Amnemosyne Atlas Chapter IX doet afbreuk aan dit spel. De twee levensgrote zwarte pagina’s vallen esthetisch enigszins uit de toon, en lijken hier vooral bedoeld de, in onze Age of Imagery weinig opzienbarende waarschuwing te geven, dat afbeeldingen niet op zichzelf staan, maar dat hun betekenis relatief is en daarom onderhevig aan de context van vertoning. Hun betekenis zal door tijd veranderen. 

Opvallend is te zien hoe de diverse vormen van registratie die worden aangeboden, van historisch archiefmateriaal, nieuwsbeelden, krantenfoto’s tot aan eigen foto’s en genoemde reconstructies, eenzelfde geschiedenis willen vertegenwoordigen maar elk een eigen perspectief op de zaak aandragen. Als documentair fotograaf toetst Rosseel in Back-Up zijn geheugen en ervaringen aan ‘de werkelijkheid’ die als zodanig niet meer exact vast te stellen is. Hij gooit de werkelijkheid van een foto, die te gemakkelijk voor waar wordt aangenomen open, en geeft ruimte aan de verbeelding van de bezoeker. Tegenover de gereconstrueerde ‘rechtzaal’, hangt een foto van de werkelijke ruimte waar Rosseel op bezoek is geweest. Op de benedenverdieping zijn op een kleine monitor beelden te zien van de Vlaamse nieuwsuitzending van de gevangenneming, het proces en de terechtstelling van het echtpaar. Tegenover het schermpje prijkt in neonletters de tekst ‘The Revolution Has Been Televised’. Rosseel onderstreept hoe media de val van Ceaucescu hebben bespoedigd, en als zodanig de werkelijkheid naar hun hand hebben gezet. Het tafereel zegt iets over de ernst waarmee Rosseel naar het verleden kijkt, de macht van het beeld die in Back Up tegelijk wordt erkend en in twijfel getrokken.

In de benedenruimtes, waar de video en het neonwerk te zien zijn, maakt de verhalenverteller plaats voor een archivaris met grootse maar incoherente plannen. Als bezoeker raak je verdwaald in een overdaad aan extra informatie, aangeboden via kleine verhalen, krantenknipsels, anekdotes en rekwisieten, die het sterke beeld van de installatie boven bijna doet vergeten. Gelukkig is het geheugen selectief.