metropolis m

Daan Paans, openingsfoto Robert Mulder, courtesy Galerie Block C, Groningen

Kunstenaar en curator Andrea Stultiens heeft in samenwerking met meerdere instellingen en curatoren een omvangrijke tentoonstelling gemaakt waarin fotografie zich op een ongemakkelijke manier tussen het publiek en de geschiedenis nestelt.

Hoe bepalen de beelden uit het verleden de verhalen die we in het heden kennen? Unfixing Histories is een tentoonstelling die zich op meerdere locaties in Groningen manifesteert en uiteenlopende benaderingen toont van kunstenaars die vastgestelde geschiedenissen unfixen. Alle deelnemende kunstenaars gebruiken fotografie als medium om de geschiedschrijving te onderzoeken, nieuwe en paradoxale perspectieven aan het licht te brengen, en  om door middel van de verbeelding vragen op ten opzichte van het heden en verleden.

Initiatiefnemer is kunstenaar en curator Andrea Stultiens (1974, NL) die in het tentoonstellingsproject, net als in haar werk, de circulatie van fotografie en de onlosmakelijke geschiedenissen die foto’s oproepen wil tegenspreken. De geschiedenis van Uganda, waar ze in het kader van een PHD veel onderzoek deed, dient als uitgangspunt. In dat onderzoek heeft Stultiens’ geleerd om ‘altijd meer dan één stem te laten horen’. Want, stelt ze, ‘ anders verval je in een autoritaire, koloniale wijze van vertellen’.

Ook in Groningen deelt ze haar inzichten met die van anderen, zowel kunstenaars als curatoren van verschillende locaties waarmee ze samenwerkt. In de kunstruimte Block C exposeert de door haar aangedragen kunstenaar Daan Paans (1985, NL). Hij presenteert twee series: Rhinoceros (2016) en The Conquistadores Masks (2017). De eerste toont landschappen waarnaar Paans op zoek ging naar aanleiding van Camille Flammarions’ gravures, gepresenteerd in het boek Le monde avant la creation de l’homme (1886). Het boek met gravures gaat over de geschiedenis van de aarde, vóór het ontstaan van de mensheid. Paans treedt met zijn werk in dialoog met de negentiendeeeuwse Franse astroloog over de tweedimensionale interpretatie van de geologische geschiedenis.

Met de The Conquistadores Masks series verdiepte Paans zich in functies van precolumbiaanse maskers in de lokale cultuur en  hoe deze verstrengeld raakte met de geschiedenis van de Spaanse veroveraars. Hij fotografeerde eigentijdse Spanjaarden, ofwel de nazaten van de conquistadores, met op eBay verworven maskers. In beide series vormen de foto’s het topje van de ijsberg, van het daaraan ten grondslag liggende onderzoek over de beeldvorming van zowel culturele als natuurlijke geschiedenissen.

Daan Paans, openingsfoto Robert Mulder, courtesy galerie Block C, Groningen

Daan Paans in Block C, fotograaf Robert Mulder, courtesy Galerie Block C, Groningen

In Sign geven de curatoren Marie-Jeanne Ameln en Ron Ritzerfeld invulling aan het overkoepelende thema in een, volgens Stultiens, ‘waaier aan kunstenaarspraktijken en interpretaties van “unfixing histories”, waarbij elke nieuwe toevoeging ook voor mij een cadeau is’. Ze vertelt dat de presentatie bij Sign ook haar inzichten weer aan het wankelen heeft gebracht.

Uit het getoonde werk in Sign spreekt een sterk onderzoekende houding van de drie deelnemende kunstenaars. De op twee schermen gepresenteerde video On Taphonomy (2017) van Ana María Gómez López (1981, CO/US) toont een geschiedenis van tafonomie, ofwel het onderzoeken van gestorven organismen. De Duitse paleontoloog Johannes Weigelt (1890-1948) kan gezien worden als de grondlegger van deze wetenschap in het nationaal-socialistische Duitsland. Gómez López maakt duidelijk dat de wetenschapper banden met de nazi’s had, anderzijds stuitte zij op een archief van door hem vervaardigde dadaïstische collages ( zogenaamd ‘ontaarde kunst’), waarin Hitler vlucht voor reuze schilpadden, of een skelet over een stadsplein loopt als een Godzilla avant la lettre.

Gómez López benadert fotografie als hedendaagse fossielen, als opnames die bepalen wat achterblijft en dus onthouden wordt: ‘records of what remains.’ Haar werk roept ook vragen op, onder andere over ideologie en wetenschap, doordat er paradoxale motieven aan de oppervlakte worden gebracht.

Ana Mária Gómez Lopéz, Two channel video Screenings for On Taphonomy, 2017,  8 minutes, courtesy Sign, Groningen

Ana Mária Gómez Lopéz, Two channel video Screenings for On Taphonomy, 2017,  8 minutes, courtesy Sign, Groningen

Net als Gómez López gaat Che Onejoon (1979, KR) aan de haal met geschiedenis waar bijna niemand mee bekend is, zelfs de inwoners van de landen waar hij ze optekent niet: Noord-Korea en meerdere Afrikaanse landen. In de jaren zeventig vervaardigde de Noord-Koreaanse Mansudae Art Studio meerdere gebouwen en monumenten in Afrika als politieke gift. Onejoon maakte er een documentairefilm en een installatie over. Zijn project International Friendship (2017) in Sign gaat over de geschenken die de Afrikaanse dictators aan Kim II-sung gaven als teken van dank. Onejoon neemt de merkwaardige diplomatieke relaties, waarin kunst, als monument of geschenk, een centrale rol speelt, onder de loep. Het project bestaat uit een serie illegaal gescande foto’s van de geschenken, een bewerkte Noord-Koreaanse propagandafilm en gereconstrueerde 3d-objecten op basis van de beschikbare foto’s. Niet alleen de uitwisseling van kunst en de functie van deze objecten wekken verwondering op, maar ook de esthetiek fascineert.

Terwijl Gómez López en Onejoon teruggrijpen op oudere en onbekende geschiedenissen, verhoudt Thomas Kuijpers (1985, NL) zich tot een alomtegenwoordig onderwerp in de huidige geschiedschrijving: terroristische aanslagen. Het effect van de constante stroom aan informatie over terrorisme, en hoe de daaraan gekoppelde stigma’s de ervaring van onze dagelijkse werkelijkheid vormen, verbeeldt hij  Bad Trip (2017), door achter snapshots van de intussen bekende locaties waar aanslagen plaatsvinden vele lagen van krantenknipsels te plaatsen, die  de interpretatie ervan beïnvloeden. De geschiedenis wordt er niet echt mee ondervraagd, maar de werken verbeelden een breed gedeelde ervaring.

Che Onejoon, foto's en 3d printed sculptuur uit catalogus International Friendship Exhibition on the Myohyang-san (Mysterious Fragrant Mountain), 2017 courtesy Sign, Groningen 

Che Onejoon, courtesy Sign, Groningen

De beschreven tentoonstellingen zijn slechts twee locaties van Unfixing Histories. Er is nog meer. In Minerva werkt Stultiens met enkele kunstenaars en studenten. Verder zijn er nog tentoonstellingen in het USVA en Noorderlicht. Op vrijdag 13 april wordt het geheel afgesloten met een gesprek tussen Pek van Andel en Andrea Stultiens, over het vertellen van geschiedenis en serendipiteit.

Thomas Kuijper,Bad Trip, I’m at Zaventem (again), 2017

Unfixing Histories, Sign en diverse locaties, t/m 15.04.2018, partners in Unfixing Histories zijn Minerva Art Academy / Research Centre Arts and Society, Noorderlicht House of Photography, Drents Archief, Gallery Sign, Galerie Block C

Anna-Rosja Haveman

is kunsthistoricus en curator van de Livingallery, Groningen

Recente artikelen