metropolis m

Lawrence Lek, Nøtel, 2018. Still CEO Office Room

De welgestelde nomade van de toekomst vindt zijn toevlucht in het virtual reality hotel Nøtel waar de CEO, kunstenaar Lawrence Lek, al computer animerend en gamend, de draak steekt met veiligheid en luxe. 

Mediatheoreticus Marshall McLuhan zag – in een tijd waarin het internet nog niet bestond – kunst als een waarschuwingssysteem voor ontwikkelingen in de samenleving die staan te gebeuren. Kunstenaars hebben volgens hem dus een zekere profetische kracht om onder meer de rol van media op ons leven en de gevolgen hiervan zichtbaar te maken. De kunstenaar Lawrence Lek neemt de bezoekers van zijn tentoonstelling Nøtel bij Stroom in Den Haag mee naar een fictieve toekomst. Een vooruitblik die wordt geboden middels een multimedia-installatie waarin het publiek kennis maakt met de fictieve hotelketen Nøtel, waar technologie de natuurlijke omgeving heeft verdrongen.

Lawrence Lek, Nøtel, 2018. Still Aerial Landscape

Lawrence Lek, Nøtel, 2018. Still

De Ø, het logo van het bedrijf, komt overal in de tentoonstelling terug. Niet alleen heeft het hotel deze architecturale vorm, ook daarbinnen kom je het steeds als een commercieel mantra tegen. Bezoekers kunnen in de tentoonstellingsruimte plaatsnemen op een grote bank in dezelfde vorm waar met een joystick door de virtuele ruimte van het hotel gewandeld kan worden.

Ook kun je je door middel van een VR-bril virtueel verplaatsen naar een van de hotelkamers en de ruimte haast voelen. Al virtueel wandelend door het hotel valt op dat er geen ander mensen zijn. De enige vorm van ‘menselijk’ contact is een stem die af en toe uitleg geeft over de keuzes die je in het hotel kan maken. Dit gegeven, de zogenaamde zerø-star kwaliteit is een van de aspecten waarmee het Nøtel zich profileert. We hebben hier te maken met volledig geautomatiseerde luxe, menselijke fouten vinden hier niet plaats.

Daarnaast staan privacy en veiligheid voorop in dit fort van luxe waar al het kwaad letterlijk buiten de deur wordt gehouden. In het CEO-statement van Lek en Steve Goodman staat dat onze veiligheid in het Nøtel gewaarborgd wordt door The Hague Security Delta (HSD) die bulletproof servers en gegarandeerd veilige communicatie met onze geliefden belooft. Tegelijk is Nøtel een vluchtzone ten tijde van sociale onrust of natuurrampen. Hoewel de organisatie HSD werkelijk bestaat, hebben zij niet met Lek samengewerkt aan dit project. Het was blijkbaar juist vrij lastig om hierover contact met ze te maken. Wat HSD precies doet is mij zeer onduidelijk, het betreft in elk geval een organisatie die het bedrijfsleven, overheden en kennisinstellingen samenbrengt. Daarnaast ziet HSD allerlei dreigingen in de samenleving die volgens hen enkel door middel van technologische oplossingen kunnen worden tegengegaan. Hiervoor ontvangen zij veel subsidie van de gemeente Den Haag, de stad die zich nu profileert als niet alleen stad van vrede en recht, maar ook van veiligheid. Over deze geldstromen en de vraag of dat wel verantwoord is, zijn kritische stukken geschreven in onder meer De Correspondent. Met de tentoonstelling Nøtel waarin realiteit als het ware wordt ingevlochten in fictie, stipt Lek het mogelijk dubieuze karakter van HSD nogmaals aan. 

Er bestaan in de wereld van het Nøtel geen verrassingen meer, geen onverwachte en onvoorziene omstandigheden. Privacy en veiligheid staan voorop in dit fort van luxe waar al het kwaad letterlijk buiten de deur wordt gehouden. 

Lawrence Lek, 'Nøtel (The Hague)', installatiefoto Stroom Den Haag, 2018, courtesy Stroom Den Haag

Tentoonstellingsoverzicht Nøtel - Lawrence Lek. Courtesy Stroom, Den Haag. Foto: Bob Goedewaagen

In de denkbeeldige toekomst die Lek schetst, speelt HSD een grote rol in het waarborgen van de veiligheid van de rijke elite die een verblijf in het Nøtel kan bekostigen. Niet alleen wordt er in deze leefomgeving cyberveiligheid geboden, technologie maakt het daarnaast mogelijk van een totaal op de persoon aangepast verblijf te genieten. Door bijvoorbeeld gezichtsherkenning, bewegingsmonitors en systemen die lichaamstaal kunnen analyseren is Nøtel in staat erachter te komen wat je voorkeuren en behoeftes zijn. Vervolgens zal de omgeving zich hierop aanpassen zodat bijvoorbeeld je favoriete muziek wordt gedraaid. Het systeem zal je uiteindelijk misschien nog beter kennen dan jijzelf. En hier wringt het natuurlijk, want in hoeverre is er nog sprake van privacy als er ergens een technologisch systeem is dat alles van je weet? En is er nog wel zoiets als je eigen keuze als je nergens meer over na hoeft te denken? Rondvliegende drones zijn je van dienst zijn en brengen bijvoorbeeld je eten aangepast op jouw eigen smaak en wellicht kan zelfs het behang aangepast worden aan jouw voorkeur zonder dat jij er ooit over hebt kunnen beslissen. Er bestaan in de wereld van het Nøtel geen verrassingen meer, geen onverwachte en onvoorziene omstandigheden.

Bij het bekijken van de verschillende ruimtes bekruipt mij het paradoxale gevoel van oneindige geslotenheid. In de cirkel van het Nøtel kan je eindeloos dwalen, maar iedere ruimte lijkt hetzelfde en deuren lijken zich nooit te openen naar de buitenwereld.

Lek heeft het concept van het Nøtel gebaseerd op reeds bestaande tendensen in de samenleving, zoals de enorme groei van Airbnb, waaruit hij concludeert dat mensen steeds minder een thuis nodig hebben en veel meer reizen en in hotels zullen wonen. Het Nøtel zal dan ook niet alleen in Den Haag bestaan, maar ook in Londen, Hong Kong en New York. Een nogal dystopische kijk op de toekomst dus waar angst overheerst en mensen zich verschuilen in de ronde hotelketen die verdacht veel weg heeft van een gevangenis, al is het dan een luxe versie. Bij het bekijken van de verschillende ruimtes bekruipt mij het paradoxale gevoel van oneindige geslotenheid. In de cirkel van het Nøtel kan je eindeloos dwalen, maar iedere ruimte lijkt hetzelfde en deuren lijken zich nooit te openen naar de buitenwereld.

Lawrence Lek, Lobby, Nøtel Den Haag, 2018, courtesy Stroom Den haag

Lawrence Lek, Lobby, Nøtel Den Haag, 2018, courtesy Stroom Den haag

Niet alleen Lek maar talloze filmmakers, schrijvers en kunstenaars belichten tegenwoordig de toekomst vanuit een typische sciencefiction en veelal dystopische blik. Hoewel Lek niet heel duidelijk een mening geeft over of het nu eigenlijk goed of slecht is als er daadwerkelijk Nøtels worden opgericht, klinkt er een zeker cynisme in zijn presentatie door. Zelf dankbaar gebruik makend van technologie schetst hij tegelijkertijd een situatie waarin de mogelijkheden ervan uit de hand zijn gelopen. Momenteel worden wij constant gewezen op de gevaren van technologische ontwikkelingen zoals de data op onze smartphones en de risico’s van cypberterrorisme. Maar uiteindelijk zal er altijd iemand blijven bestaan die alle data in handen heeft. Bescherming zoeken in het soort gated community als Nøtel is dan in feite enkel een verplaatsing van het probleem. In Nøtel zegt Lek dan ook niet zozeer iets over de toekomst maar veeleer over een situatie die zich allang voltrekt. 

* aldus Lawrence Lek, CEO van de virtuele hotelketen Nøtel

Lawrence Lek – Nøtel, Stroom, Den Haag, is te zien t/m 4.11.2018

Eline van der Haak

is fotograaf, filmmaker en onderzoeker

Recente artikelen