metropolis m

Het is daarom wellicht niet geheel toevallig – pun intended – dat de tentoonstelling bij Marres niet in de kunsten begint, maar met het werk van de bekende illusionist en goochelaar Uri Geller, die in de jaren zeventig van de vorige eeuw internationale bekendheid verwierf door lepels te buigen met zijn mind power. Vanuit dit historische ijkpunt ontvouwt zich een tentoonstelling waarin het begrip bijgeloof op verschillende manieren wordt benaderd of uitgelegd. Het site-specifieke werk Mirrored Wall van Germaine Kruip bestaat uit een kamervullende installatie van wit poeder, een verwijzing naar het gebruik van Hindu-vrouwen in Zuid India om met geometrische lijntekeningen, vervaardigd met kalk of poeder, voorspoed op te roepen. De installatie lijkt een vervolg op haar eerdere performancewerk A Possiblity of an Abstraction, waarin ze ook geometrische vormen verbond aan het spirituele.

Het werk van de Mexicaanse kunstenaar Stefan Brüggemann doet denken aan de conceptuele kunst uit de jaren zestig, maar voert het idee van de kijker als betekenisgever tot in het extreme door. ‘This work is destroyed when you stop looking at it and restored when you look at it’, schreef hij in grote zwarte letters op de muur van de wintertuin van Marres. Ik kijk een paar keer weg en weer terug naar de muur. Het lijkt te werken. Nils Nova zet een van de ruimtes van Marres letterlijk ondersteboven in een trompe l’oeuil-achtige fotobewerking van de kamer, afgedrukt op behangpapier en kamerbreed geïnstalleerd.

Op de bovenverdieping wordt voortgeborduurd op het idee van gezichtsbedrog en het vervagen van de grenzen tussen werkelijkheid en illusie, onder meer in de videowerken van Keren Cytter en Ulla von Brandenburg. Waar het psychodrama Four Seasons van Cytter een ode is aan de absurdistische, visuele clichés van het werk van Alfred Hitchcock en David Lynch, doet de zwart-wit film van Von Brandenburg, waarin we verschillende objecten tot leven zien komen, vooral denken aan het werk van de fin-de-siècle filmregisseur en illusionist Georges Méliès. Zijn vroege filmexperimenten komen op de toeschouwer van vandaag gekunsteld over, maar moeten in hun tijd diepe indruk hebben gemaakt. En dat is waar het wringt met sommige werken in de tentoonstelling bij Marres, de magie verdwijnt wanneer je het goocheltrucje kent.

De installatie Amansa Lluvia van Otto Berchem kenmerkt zich dan weer als een heel persoonlijke benadering tot het begrip bijgeloof. In zijn geboorteland Colombia steken mensen twee gekruiste messen in de grond om regen te voorkomen bij speciale gelegenheden als bruiloften, doopplechtigheden en zelfs galerieopeningen. Ter gelegenheid van de tentoonstelling Superstition installeerde hij 130 verzilverde tafelmessen op de vloer van Marres, die steeds per twee, gekruist, in de tuin van Marres geplaatst worden, om de regen weg te houden tijdens de 65-dagen durende tentoonstelling. Tijdens mijn bezoek tel ik 62 messen in de vloerinstallatie, met nog 26 dagen te gaan. Fingers crossed!

Als tentoonstelling vormt Superstition een aangename, associatieve verkenning van verschillende ideeën rond bijgeloof, ritueel en het onderbewuste, waarbij vaak de connectie wordt opgezocht naar gezichtsbedrog en magie, in een opstelling die ruimte geeft aan de vaak sterk verschillende benaderingen van de deelnemende kunstenaars. Terwijl ik Marres verlaat kijk ik bezorgd omhoog naar de grijze Maastrichtse herfstlucht. Regenen doet het nog niet.