metropolis m

Zaaloverzicht. All Power to the People! Emory Douglas & the Black Panthers 

Het werk van Emory Douglas en The Black Panthers staat centraal in een tentoonstelling en een grote conferentie bij West in Den Haag. Wat valt er van de turbulente geschiedenis van de Black Panthers te leren?

De Black Panthers zijn nooit radicaal geweest. Dat blijkt wel uit de tentoonstelling All Power to the People: Emory Douglas & the Black Panthers waar je kan zien hoe zij zich inzetten voor het verbeteren van de leefbaarheid in arme wijken. Voedselbanken werden opgericht en ze hielpen lokale bedrijven om te concurreren met grote ketens. Ze voerden zelfs campagnes om stoplichten te plaatsen op gevaarlijke kruispunten. Acties die meer te maken hebben met verantwoordelijk burgerschap en het creëren van gemeenschapszin in wijken die door lokale politici werden verwaarloosd dan gewapende revolutie.

Dat de Black Panthers toch steeds worden gezien als radicaal zegt meer over de wijze waarop misvattingen worden gecreëerd en in stand worden gehouden. Wat niet vreemd is omdat ze door het establishment waren gebrandmerkt als gevaarlijk en militant ondanks hun nobele wens om de leefomstandigheden van zwarte Amerikanen te verbeteren. Nadat de Panthers zich gingen bewapenen om zich te beschermen tegen politie-intimidatie zette de FBI hen al snel bovenaan de lijst van subversieve organisaties en daarmee was hun lot bezegeld.

Het is niet dat elke vorm van radicaliteit hen vreemd was. Ze profileerden zich wel als een tegenbeweging. Juist daarom werden ze ook omarmd door progressieve celebrities in de jaren zestig en zeventig die de Panthers als een hippe vorm van activisme en engagement zagen. Journalist Tom Wolfe kwam met de omschrijving radical chic nadat hij een high societyfeest had bijgewoond, gehost door componist Leonard Bernstein om zo geld in te zamelen voor de beweging. In zijn essay “Radical Chic: That Party at Lenny’s” geeft hij een beeld van hoe de rijke witte wereld van de Bernsteins schuurt met de realiteit van armoede en onderdrukking die de Panthers zo graag wilden veranderen.

Zaaloverzicht. All Power to the People! Emory Douglas & the Black Panthers 

Zaaloverzicht. All Power to the People! Emory Douglas & the Black Panthers 

Er zit een zekere spanning tussen het mediabeeld van de Panthers en de sociale projecten waar ze vooral druk mee waren. In de tentoonstelling hangen iconische foto’s van Bobby Seale en Huey Newton met hun leren jassen, zonnebrillen, zwarte baretten en wapens. Maar er zijn ook foto’s van het free breakfast for children programma en andere hulpprojecten die zij organiseerden om de zwarte gemeenschap te versterken en te helpen.

In de tentoonstelling is een hoofdrol voor Emory Douglas, wiens tekeningen en schilderijen als grafisch werk terugkwam in tijdschriften, pamfletten en posters. Douglas was als minister van cultuur van de Panthers deels verantwoordelijk voor het vormen van een herkenbaar en krachtig imago voor de beweging. Zijn opruiende stijl past helemaal in de tijdgeest. Het is agitprop die gelijkenissen heeft met anti-imperialistische posters die toen verschenen in Afrika en Latijns-Amerika, maar ze zijn nog niet zo geïnfecteerd door de strenge socialistisch-realistische conventies die de norm waren in landen zoals Noord-Vietnam, China en Noord-Korea.

Douglas’ werk is rauw en ondubbelzinnig waarbij alles draait om de strijd. In zijn beeldkeuze heeft hij een opvallende voorkeur voor antropomorfe varkens die staan voor alles waartegen de Panthers zijn. Het ligt in het verlengde van communistische propaganda uit die jaren waarin het dier ook vaak werd geassocieerd met hebzuchtige kapitalisten. Voor Douglas zijn deze varkens de corrupte politici, zelfzuchtige zakenmannen en fascistische politieagenten die zwarte mensen onderdrukken. Op een tekening zijn politievarkens een kamer van een activist aan het inspecteren op wapens. In een ander werk staan ze in het Witte Huis en hebben ze het over het uitbuiten van de arme bevolking.

Zaaloverzicht. All Power to the People! Emory Douglas & the Black Panthers 

Zaaloverzicht. All Power to the People! Emory Douglas & the Black Panthers 

De zwarte mannen en vrouwen ogen altijd heroïsch, in een strijdbare houding met wapens in de handen. De kracht van bepaalde beelden wordt versterkt door een sluimerende wanhoop: een vrouw met een geweer die in haar kleine kamer oplettend het raam uitkijkt. Haar baby ligt in een hoek, omringd door ratten. Het beeld dat wordt opgeroepen van de strijd is dat van verschoppelingen tegen de machtigen. Als je in de hoek wordt gedreven, is terugvechten vaak de enige optie.

Naast Douglas’ kunst bestaat de expo uit een bonte verzameling van materiaal dat samen het verhaal van de Panthers probeert te vertellen. Per ruimte wordt een thema belicht. Een zaal richt zich op boeken en vinylplaten die in die tijd de boodschap van de Panthers verkondigden. Een ander deel laat exemplaren zien van The Black Panther, het tijdschrift dat zij gebruikten als hun voornaamste communicatiemiddel. Het werk van Douglas komt steeds terug in de expo in de vorm van tekeningen of anders in posters of afbeeldingen in tijdschriften. In een filmzaal draaien drie korte documentaires waarvan er twee zijn geregisseerd door de bekende Franse filmmaker Agnès Varda.

De Panthers maakten uiteindelijk geen schijn van kans, toen de politie en FBI een jacht begonnen. Ze werden nauwgezet in de gaten gehouden waardoor de paranoïde sfeer binnen de groep toenam en angst en onzekerheid verdeling zaaide. Een opmerkelijk voorbeeld daarvan is dat Eldridge Cleaver die redacteur was van The Black Panther zich tegen zijn kameraden zou keren en een conservatieve republikein werd. Charismatische leiders zoals Fred Hampton werden onder verdachte omstandigheden vermoord. Een foto laat het plaats delict zien: een met kogels doorzeefde muur en een matras dat door bloed is doordrenkt. Een boek over Lenin ligt onder het bed. 

Het gevoel dat op de tentoonstelling overheerst is van een monumentale plechtigheid omdat we weten dat de beweging uit elkaar is gevallen. Daarmee zijn de tentoongestelde objecten als de inhoud van een tijdscapsule bedoeld, met name voor mensen die nog weinig weten van de Panthers. Dat merk je ook aan de didactisch toon. In feite zou je voor die kennis net zo goed de documentaire The Black Panthers: Vanguard of the Revolution kunnen zien die grotendeels met dezelfde informatie komt en ook veel mensen aan het woord laat over de periode.

Zaaloverzicht. All Power to the People! Emory Douglas & the Black Panthers 

De vraag dringt zich op hoe wij de nalatenschap van de Panthers in het nu kunnen plaatsen. Opvallend is dat zij zich grondig hadden verdiept in socialistische en communistische lectuur en retoriek maar ook door schrijvers zoals de antikoloniale en anti-imperialistische Frantz Fanon. Na de val van de muur is er geen communistisch blok om op terug te vallen en overheerst het kapitalistische wereldbeeld waar de Panthers zich juist zo tegen verzetten.

Het systeem waartegen de Panthers zich keerden, is sterker geworden en er is nog steeds geen duidelijk alternatief. Vanuit die context is er het gevaar dat alleen het coole en radicale image van de Panthers overeind blijft en dat er niet naar de dieperliggende problemen waar ze tegen vochten en de oplossingen die ze aandroegen, wordt gekeken. Op het moment dat American Footballspeler Colin Kaepernick veel opzien baart door boegbeeld te worden van de Black Lives Matter-beweging wordt hij al snel door Nike gevraagd voor een reclamecampagne. Zouden de Panthers ook in zee zijn gegaan met een bedrijf dat gebruik maakt van sweatshops? Het is te hopen dat dit soort vragen aan bod komen in het tweedaags symposium dat West organiseert en dat bedoeld is om deze overzichtstentoonstelling de actuele lading mee te geven die nodig is.

Foto’s: Jhoeko

All Power To The People! Emory Douglas & The Black Panthers, West Den Haag, t/m 22.12.2018

Op 28 en 29 november organiseert West een symposium rondom de erfenis van de Panthers. Kijk hier voor meer informatie: http://www.westdenhaag.nl/exhibitions/18_09_Black_Panther

George Vermij

is criticus en journalist

Recente artikelen