metropolis m

Zapp Magazine bij Kunstverein. Projectie voor: Philippe Parreno, Snaking, 1992. Projectie achter: Kim Jones tijdens New Reality Mix, Stockholm, foto Arnold Mosselman

Een kunsttijdschrift op video begin jaren negentig. Zapp Magazine is de vlog avant la lettre. Overzeese performances en tentoonstellingen van kunstenaars als Mike Kelley, Wolfgang Tillmans en Lily van der Stokker kwamen, gefilmd met de splinternieuwe handycam, plots heel dichtbij. De kunstwereld reageert laaiend enthousiast. Twan Janssen blikt terug.

Voor mij was het een soort porno. Dichterbij dan ik gewend was, en in alles niets verhullend. Waar je internationale tentoonstellingen daarvoor vooral meekreeg via tekst met daarbij een kleine gruizige zwartwit foto, zag je op Zapp Magazine alles, alsof je er zelf bij was, niet zelden gefilmd door de kunstenaars zelf, in ieder geval altijd met hun medewerking.

Zapp Magazine was een kunsttijdschrift op video, gemaakt door Rob van de Ven, Corinne Groot, Jack Jaeger en Arnold Mosselman. Niet voorzien van duiding of commentaar, gewoon de tentoonstelling of performance zelf. Voor mij als jonge kunstenaar omgeven met een oneindig aura van internationale verbondenheid, in een tijd waarin dat niet vanzelfsprekend was.

De mooiste dingen in het leven ontstaan uit toevalligheden, of uit min of meer mislukte rijm. Arnold Mosselman kon of wilde niet ver reizen en vroeg aan Rob van de Ven (ze waren bevriend sinds de Ateliers) of hij de tentoonstelling van Mike Kelley bij Metro Pictures in New York voor hem wilde filmen, als hij er dan toch was. Het was 1992, de hi8 handycam was net nieuw en maakte overal ter wereld filmen mogelijk. Hieruit ontstond, je snapt het al, uiteindelijk Zapp Magazine.

[blockquote]Zapp Magazine was een hub van energie, van wederzijds respect en vertrouwen, en dat spatte er van af.

Zapp Magazine bij Kunstverein met videobeeld van Leigh Bowery, opening performance, Fort Asperen, 1994, foto Arnold Mosselman

Om de context en het belang van Zapp in de tijd ten volle te begrijpen moet je om te beginnen eigenlijk eerst het onmogelijke doen. Je moet het Internet even wegdenken, want dat was er toen nog niet. Paul McCarthy, Vito Acconci, Leigh Bowery, Rikrik Tiravanija, Lily van der Stokker, Mike Kelley, Wolfgang Tillmans, ze waren allemaal aan boord. Ze vonden Zapp geweldig en droegen er regelmatig aan bij. Ze vonden er een podium van gelijkgestemden, waar geen ander medium hen toen diezelfde ruimte bood, in ieder geval niet op die manier.

De sfeer aan het begin van de jaren negentig in de kunstwereld was het resultaat van de beurskrach in 1987 met naschokken in 1989, waarna de kunstmarkt als vanzelfsprekend ook instortte, en de jaren tachtig met de popsterallure-kunstenaars definitief verdwenen waren. 

Als na een bosbrand, waarbij de bomen in grote getale verbrand waren, bleek de bodem vol zaadjes te zitten die de gelegenheid kregen te ontkiemen. ‘Relational Aesthetics’ was een van de meest productieve kunstvormen van deze nieuwe tijd, en video en performance waren hier belangrijke uitingen van. Zapp Magazine stond daar middenin. 

Corinne Groot: ‘Het valt mij vooral op hoe fris het er allemaal nu nog uitziet na al die jaren, dat de energie van die tijd nog zo helder overkomt. Dat is vooral een verdienste van de kunstenaars natuurlijk, die later beeldbepalend werden. Dat je hierin een soort kiem ziet van een tijdperk dat net geboren is of binnenkort het licht gaat zien.’ Zapp Magazine was een hub van energie, van wederzijds respect en vertrouwen, en dat spatte er van af.

Arnold Mosselman: ‘Het kwam voornamelijk voort uit onze eigen nieuwsgierigheid. Wat is er aan de hand in de Kunstwereld, en hoe ziet dat er dan uit? Kunsttijdschriften bestonden vooral uit een kunsthistorisch verhaal met een foto, maar je kreeg absoluut geen indruk van hoe zo’n tentoonstelling er dan uit zag. Gaandeweg ontstond er rond Zapp een groep vrienden en bekenden die allemaal bijdroegen aan dat gezamenlijke verhaal, dat op datzelfde moment ontstond.’

Een selfie van de internationale kunstwereld, twintig jaar voordat het woord zelfs maar bestond. Archeologie in de kunstwereld van eergisteren. Voor wie er toen niet bij was nu een must

Brief van Arnold Mosselman aan Jack Jaeger, 02-11-1994

Misschien eerder een internationaal kunstenaarsinitiatief van min of meer gelijkgestemden dan een journalistiek medium, want Zapp Magazine duidde niets, het liet alleen kunst zien alsof je er zelf bij was. 

Rob van de Ven: ‘Wie er nu niet meer bij is, maar wie niet onvermeld mag blijven is Jack Jaeger. Hij was enorm belangrijk voor Zapp, als een soort bruggenbouwer tussen heden en verleden. Hij had een enorm gevoel voor actualiteit, maar ook een fotografisch geheugen van alles wat hij gezien had. En altijd ontzettend nieuwsgierig. Misschien was dat wel wat we met elkaar gemeen hadden, een enorme honger naar Kunst van nu en Kunst van morgen.’

We kunnen het ons nu nauwelijks meer voorstellen, maar een handycam was toen nieuw. Het idee waar we nu zo vertrouwd mee zijn (‘Ik film, dus ik besta’) werd toen geboren. Een eigen podium was nog niet vanzelfsprekend, waar het dat nu via Instagram of Facebook wel is.

En hier dan nu dit overzicht. Kunstverein klinkt groot, maar is heel klein. Dat maakt uiteindelijk helemaal niet uit, want de duizelingwekkende lijst van kunstenaars en hun werk vraagt alleen maar ruimte in je hoofd.

Een selfie van de internationale kunstwereld, twintig jaar voordat het woord zelfs maar bestond. Archeologie in de kunstwereld van eergisteren. Voor wie er toen niet bij was nu een must.

Zapp Magazine bij Kunstverein met videobeeld van Rikrit Tiravanija tijdens New Reality Mix, Stockholm, 1994, foto Arnold Mosselman

Zapp Magazine bij Kunstverein. Paul McCarthy, Bossy Burger, 1991, foto Arnold Mosselman

Brief van Julia Scher, 1994

Zapp Magazine bij Kunstverein. Projectie voor: Philippe Parreno, Snaking, 1992. Projectie achter: Kim Jones tijdens New Reality Mix, Stockholm, foto Arnold Mosselman

Zapp Magazine, Kunstverein, Amsterdam, t/m 6.04.2019

Met op 20 februari: Zapp Magazine Club Night with Kathe Burkhart, Sean Dower, Karl Holmqvist, Annika Ström stand-in and Cosy Camping, in Cinetol, Amsterdam

Twan Janssen

is kunstenaar, schrijver en tentoonstellingsmaker

Recente artikelen