metropolis m

Em’kal Eyongakpa

In History is His Story bij Nest in Den Haag laten jonge kunstenaars zien dat het mythologisch gedachtegoed van Sun Ra volop leeft. Maar waarom?

they say that history repeats itself
but history is only his story
you haven’t heard my story yet

my story is not part of history
because history repeats itself
but my story is endless it never repeats itself
why should it?
 Sun Ra

In de tentoonstellingsruimte van Nest in Den Haag is een nieuwe vloer gemonteerd. De verhoging van een aantal decimalen is spiegelglad goud en lijkt als vloeibaar zich over de ruimte te spreiden. Het huisvest de werken in de tentoonstelling History is His Story die op haar beurt de verhalen huisvest van diverse kunstenaars. Ze zijn voor deze gelegenheid samengebracht in een tijdelijk collectief, voortbouwend op het nalatenschap van Sun Ra.

Sun Ra staat vooral bekend als innovatieve jazzcomponist, dichter en visionair. Met zijn nog steeds bestaande band Arkestra, trad hij op in avondlange performances, tot zijn dood in 1993. In zijn werk, dat naast zijn optredens bestond uit films en performances die vaak rijk waren aan kostuums en decors, creërde hij een mythische wereld die een revolutionair andere kijk op de (wereld)geschiedenis bood.

Onder invloed van het panafrikanisme van Cheikh Anta Diop, die meende dat de Egyptenaren zwart waren en dus zwarte personen aan de basis staan van alle beschaving, ontwikkelde Sun Ra een niet-westers perspectief op de wereld, waarin er een meer waardige rol was voor zwarte personen. Sun Ra (hij noemde zich naar een Egyptische zonnegod) stelde dat hij geboren was op Saturnus en naar de aarde gekomen met een boodschap van vrede en verlichting, waarin elementen uit sciencefiction, astronautica en kosmologie bijeenkwamen. Hij was ook de grondlegger van het Afro Futurisme. 

Maar volgens Dean Bowen, een van de deelnemende kunstenaars, ontstijgt Sun Ra de politieke pose. Zijn gedachtegoed is veelkleurig en cultureel zeer rijk. Hij is een vrijdenker, met een sterk autonome geest. We zouden in deze tijd, waarin identiteit een belangrijke rol speelt in het dagelijkse bestaan, juist kunnen profiteren van zijn gedachtegoed. 

In de performance van Arna Mačkić, die plaatsvond middenin de tentoonstelling tijdens de culturele rondgang Hoogtij, spreekt ze Sun Ra persoonlijk aan en legt ze hem voor hoe haar identiteit ontwikkelde, aan de hand van belangrijke levensgebeurtenissen zoals haar vlucht naar een ander land en het in contact komen met zoveel verschillende culturen. Ze vertelt hoe ze, net als Sun ra, voelde van elke cultuur iets te kunnen opnemen en zich daardoor telkens bevond in een overgangspositie. Haast als in echte ‘skype’- dialoog lijkt Sun Ra in geprojeceerde videofragmenten op wat ze zegt te reageren.

Een aantal werken zijn speciaal voor de tentoonstelling ontworpen. Ze komen samen in de tentoonstelling die je ook als één gehele installatie zou kunnen beschouwen, maar waarin toch ook elk werk weer evenveel bestaansrecht krijgt. Dean Bowen: ‘De manier waarop de tentoonstelling is gecureerd en hoe het tentoonstellingsontwerp is ontstaan vertrekt vanuit een algeheel concept, pakt een meervoudigheid door het collectief vertellen van een verhaal. Maar al die stemmen vertellen niet hetzelfde verhaal.’

History is His STory, Nest, Den Haag, tentoonstellingsoverzicht, installatie Studio LA

Sulaïman Majala

Het verhaal van Sun Ra begint in 1914, wanneer hij van Saturnus op Aarde komt. Hij stelt zich voor als god uit het oude Egypte die oeroude symbolen verbindt met futuristische kosmologische elementen. Door het oude te verbinden met dat wat nog niet is aangeraakt, biedt het perspectieven aan voor het nu. Het doorbreekt of vervaagt grenzen en biedt daarmee een tussenruimte waarin alles mogelijk lijkt. Maar vooral ruimte is voor filosofie, kunst en dialoog. Het zoeken naar een nieuwe taal om zo het onmogelijke te verwoorden.

In het videowerk This garden van Sulaïman Majali, dat wat vaag zichtbaar is op een van de gekromde wanden in de zaal, ligt het accent op de betekenis van stenen. De vooral op de computer gemaakte scènes laten zich niet zo eenvoudig duiden. Met schema’s en montages van stenen in allerlei landschappen wordt een kosmologie (ordening) gesuggereerd waarin de stenen lijken te zijn opgenomen. In de zaaltekst lees ik dat ze te zien zijn als ‘metaforische lichamen die enerzijds afkomstig zijn uit de kosmos en tot niemand behoren, anderzijds gebruikt worden voor het bouwen van muren’.

Het werk Tahjèsè:#3 (sô bàtú): where angels/ferries chant van Em’kal Eyongakpa is als het betreden van een microkosmos, waarin chemische en organische materialen samen tot nieuw leven komen door licht en geluid. Gebaseerd op geluidsfragmenten van twee rivieren die samenvloeien, lijkt het werk te ademen. 

On the way to the Moon, We Discovered the earth van Crystal Z Campbell is een historische remix van de New York Times gedrukt tijdens de New York City Blackout in 1977. En is als door het kijken door een caleidoscoop, geprojecteerd in een perfect cirkelvormig gat middenin de zonvlakte.

Arna Mackic en Dean Bowen (achter)

Het is bijzonder te zien hoe Sun Ra een jonge generatie van kunstenaars inspireert, maar net als bij hun leermeester, blijft de lading ervan en de exacte samenhang toch ongrijpbaar. Het is aan jou als bezoeker om het narratief te ontdekken in deze culturele tussenruimte, waar je je opgetild weet door een gouden gloed die de grond onder je voeten haal, en laat zweven door de ruimte, en je onderdeel van het geheel maakt. Voor even waan je je in een andere dimensie. 

History is His Story, Nest, Den Haag, 15.2 – 14.4.2019

Als onderdeel van de tentoonstelling vind op 28 maart het evenement MisterRa, MisterRy, MisterMisery plaats in het naastgelegen Zaal 3, De Constant Rebecqueplein in Den Haag. In het programma samengesteld door Dean Bowen komen acteurs, dichters, en beeldend kunstenaars aan het woord die voortbouwen op de nalatenschap van Sun Ra.

Marilou Klapwijk

is kunstenaar en kunstdocent

Recente artikelen