metropolis m

(vlnr) Yin Yin Wong, Isabelle Sully, Juliette Lizotte en Silvio Lorusso tijdens New Modes of Production

Hackers & Designers, Publication Studio Rotterdam en Silvio Lorusso laten zien wat er allemaal mogelijk is op het gebied van onafhankelijk boeken publiceren. Dit weekend vinden er bij Printing Plant Art Book Fair in Amsterdam nog veel meer discussies plaats over de rol van uitgeven in het huidige kunstlandschap.

Het fysieke boek is inmiddels duizenden malen doodverklaard, zeker in het laatste decennium. Maar wat je ook hoort, het is niet waar; het gedrukte boek is springlevend. Op uitnodiging van de organisatoren van Printing Plant Art Book Fair vertellen vier sprekers op een donderdagmiddag in de bibliotheek van de Rijksakademie over de nieuwe vormen van boekproductie die zij beoefenen of verzamelen. Aanwezig zijn Juliette Lizotte van Hackers & Designers, Yin Yin Wong en Isabelle Sully van Publication Studio Rotterdam en Silvio Lorusso, schrijver en grafisch ontwerper. De organisator, Printing Plant is een kunstboekenbeurs die dit jaar voor de tweede keer plaatsvindt tijdens Amsterdam Art Weekend (dit weekend dus) in Looiersgracht 60. Astrid Vorstermans, moderator van de middag en oprichter van uitgeverij Valiz, vertelt tijdens haar introductiepraatje dat er voor die tijd helemaal geen onafhankelijke kunstboekenbeurs was in Nederland. Vreemd eigenlijk als je je bedenkt hoeveel (onafhankelijke) tijdschriften, boekhandels en uitgeverijen dit land rijk is. 

De middag staat in het teken van nieuwe vormen van uitgeven. Wat de sprekers lijken te delen is een interesse in het zichtbaar maken van de processen die achter een fysiek boek schuilgaan: de software waarin de teksten worden geschreven, de fysieke productie van boeken (drukken, binden, snijden), en het ontwerp. Dit doen ze vaak met behulp van nieuwe technieken die ze al dan niet zelf in elkaar schroeven. Ze bedrijven alternatieve vormen van productie en distributie; transpanter, horizontaler, democratischer dan de geijkte uitgeefinfrastructuur.

Juliette Lizotte van Hackers & Designers bijt het spits af na een korte introductieronde van alle sprekers. Hackers & Designers ontstond vanuit de wens om de vooroordelen die hackers en designers over en weer van elkaar hebben om te buigen naar samenwerkingen. Nu bouwen ze tijdens weekenden weg of workshops gezamenlijk aan hele simpele machines of consoles (van bijvoorbeeld afgedankt kinderspeelgoed) waar van tevoren geprogrammeerde ontwerpbeslissingen zijn ingebouwd en waarmee met een aantal willekeurige drukken op de knop het ontwerp van een boek wordt bepaald. (Best slikken voor grafisch ontwerpers, vertelt Lizotte.) Het grafisch ontwerp voor On & Off the Grid, een van hun laatste publicaties, is op die manier tot stand gekomen. Ook maakten ze boeken door mensen iets te laten zingen of zeggen in een microfoon en elk woord vervolgens in real time op een bladzijde af te drukken. In tegenstelling tot Publication Studio zijn de meeste boeken en publicaties van Hackers & Designers in eerste instantie bedoeld als naslagwerk voor henzelf en degenen die deelnemen aan hun workshops en bijeenkomsten.

Yin Yin Wong en Isabelle Sully vertellen vervolgens hoe Publication Studio ooit is begonnen in Oregon door twee schrijvers die hun werk en dat van vrienden wilden publiceren, hun eigen boekproductiemachines aanschaften en op aanvraag boeken publiceerden. Hun on-demand uitgeverijconcept is vervolgens uitgebreid naar meerdere werelddelen, als een soort omhoogschietende paddenstoelen. Elke Publication Studio maakt haar eigen uitgaven met eigen specialismen en voorkeuren, in Rotterdam zijn het vooral kunstenaarsboeken. Als iemand een uitgave van Publication Studio wil, bestellen ze die via de online catalogus. De Publication Studio die het dichtst bij de klant zit, krijgt de opdracht binnen en gaat het boek drukken en binden. Omdat ze zo nooit te veel boeken maken, is het financiële risico vele malen kleiner dan bij andere onafhankelijke uitgeverijen, bijkomend voordeel is de verminderde impact op het milieu doordat er geen transcontinentaal transport nodig is. 

Sinds kort is er ook PS Portable (een samenwerking tussen Publication Studio Rotterdam en Elaine Wing-Ah Ho van Publication Studio Pearl River Delta), een drieëntwintig kilo wegende koffer die door alle security checks kan en waarin een hele compacte studio (een bindmachine, een snijmachine en een lijmpistool) zit. Zo kunnen ze op kunstboekenbeurzen hun boeken on-demand in elkaar zetten.

De PS Portable van Publication Studio in actie op straat in Hongkong

Een van de foto’s die Publication Studio laat zien toont de democratiserende, transparante zo je wilt, houding van de Portable goed. In een straatje in Hongkong hebben ze een impromptu boekproductie gebouwd met behulp van hun koffer. Voorbijgangers werden uitgenodigd zelf een boek te maken of konden toekijken hoe een digitaal bestand een fysiek boek werd. Je kunt HIER trouwens een handleiding bestellen waarmee je je eigen verplaatsbare boekenmachine kan maken.

(vlnr) Yin Yin Wong, Isabelle Sully, Juliette Lizotte en Silvio Lorusso tijdens New Modes of Production

De derde spreker van de middag, Silvio Lorusso, lijkt misschien op het eerste gezicht een wat vreemde eend in de bijt. Hij is immers geen (eenkoppige) uitgeverij maar schrijver, onderzoeker en oprichter van een onlinearchief. Hij kwam vertellen over dat laatste, de onlinedatabase die hij, als een soort bijproduct van zijn PhD-onderzoek naar digitale boeken, opzette, genaamd Post-Digital Publishing Archive (domeinnaam: p-dpa‘a horrible name’). Hierin staan de software waarmee iedere schrijver zijn teksten produceert – maar waar haast niemand ooit bij stilstaat – centraal. Hoeveel schrijvers zijn zich ervan bewust dat de interface van Microsoft Word misschien wel van grote invloed is op hun werk? 

Lorusso scrollt heen en weer door de website en toont het publiek allerlei vermakelijke, conceptuele voorbeelden van postdigitaal publiceren. Een daarvan is een boek waarvoor twee auteurs elkaar middels Gmail telkens een zin uit het (zeer gewelddadige) boek American Psycho van Brett Easton Ellis. Het resultaat is naast een kritiek op de vercommercialiseerde verheerlijking van geweld ook een kritiek op Gmail. De software beweerde immers niet mee te lezen met de e-mails van haar gebruikers, maar de advertenties die in de zijlijn van het scherm opdoken bij de auteurs bewezen anders. Die advertenties vormen in het boek een alternatieve manier om American Pyscho te lezen, een fantastische nieuwe vorm van de pastische. 

Een ander voorbeeld dat Lorusso aanhaalt zijn twee boeken die middels AutoSummarize (een functie die Microsoft Word had tot Microsoft Word 10) hele summiere samenvattingen van klassiekers maken en verzamelen. Een schitterend resultaat is deze samenvatting van Homerus’ Odyssee in Jason Huffs AutoSummarize (2010): Gods! Gods! Gods! “Hector! Gods! Gods! “Hector! Gods! “Gods! Gods!

Van moderator Astrid Vorstemans kwam de vraag voor wie de deelnemers dit eigenlijk allemaal doen, wat drijft ze? Iemand uit het publiek vroeg provocerend of Publication Studio wel een echte uitgeverij is. De autoritaire toon waarop deze vragen soms gesteld werden, alsof het een toelatingsgesprek voor een opleiding of residentie betrof, voelde wat misplaatst op een middag waarop publiceren juist als open, decentraal en vernieuwend werd voorgesteld. Dat daargelaten bood de middag een mooie dwarsdoorsnede van verschillende vormen waarop nieuwe software, technieken en materialen worden ingezet om uitgeven toegankelijker en creatiever te maken.

* Voor de hap-slik-weg-metropolism.com-lezers een korte samenvatting van de middag. Bij gebrek aan AutoSummarize op de Microsoft Word die ik gebruikte voor dit stuk, heb ik deze zelfgemaakt en natuurlijk is het een variant op Jason Huffs samenvatting van de Odyssee.

New Modes of Production vond plaats op 14.11.2019 en werd georganiseerd door Printing Plant en de Rijksakademie van Beeldende Kunsten

Bekijk HIER het volledige programma van Printing Plant (22.11 t/m 24.11.2019) 

Zoë Dankert

schrijft

Recente artikelen