metropolis m

In Delft haakt 38CC in op de grote expositie van Pieter de Hooch in de stad, met een over meerdere locaties verspreide tentoonstelling met intrigerende doorkijkjes op alledag. Hedendaagse kunstenaars, onder wie eregast Erwin Wurm, laten zien hoe bijzonder gewoon kan zijn en hoe gewoon bijzonder.

Gewoon Bijzonder, samengesteld door drie curatoren van kunstruimte 38CC, loopt tegelijk met Pieter de Hooch in Delft: uit de schaduw van Vermeer in Museum Prinsenhof, waarin het alledaagse ook de troefkaart lijkt te zijn van de tentoongestelde werken. Als Delftse meester wordt De Hooch (1629-1684) gevierd om zijn doorkijkjes naar binnenplaatsen, prozaïsche taferelen en aandacht voor metselwerk. Gewoon Bijzonder is opgezet als hedendaagse reactie op de werken van De Hooch, een charmant duet in een stad als Delft. Wat maakt het uitlichten van de doorsnee zo fascinerend?

Toen de Amerikaanse sitcom I Love Lucy in 1957 na zes seizoenen eindigde, stond zij op nummer 1 in de kijkcijferpeilingen, ruim veertig jaar later, in 1998, gebeurde hetzelfde met de serie Seinfeld, een andere gelauwerde sitcom. Het alledaagse, de humor of ernst in het gewone, is bekoorlijk. Sitcoms, mockumentary’s en reality-tv enerzijds, grauwe levensechte dramafilms en documentaires anderzijds, ‘de gewone mens’ is al lang een succesvol evenbeeld op tv en film. De waardering voor prozaïsche in de beeldende kunst heeft zijn ups en downs gehad, dit stuk gaat over de verheerlijking van het herkennen.

De locaties van Gewoon Bijzonder liggen allemaal op loopafstand van elkaar, 38CC is het centrum, maar de tentoonstelling loopt door in de Oude Kerk, Kadmium, de binnenplaats van Museum Prinsenhof en Museum Paul Tétar van Elven, waar werken zijn verstopt tussen het interieur van de voormalige residentie. In de laatstgenoemde werkt de tentoonstelling verrassend goed door het subtiele keramiek van Koos Buster, een reeks porseleinen postzegels in het atelier van Tétar van Elven of een keramische spuitfles allesreiniger op de mantel van een haard, een porseleinen Glock op een antieke zetel lijkt hier bijna thuis te horen – context is belangrijk als we het gewone willen uitlichten, de herkenning moet verrassen.

Koos Buster

Koos Buster 

Installatie Museum Paul Tétar van Elven

Ook de geluidsopnames van Elise ’t Hart die zij aan haar geluidsarchief Het Instituut voor Huisgeluid heeft toegevoegd, te beluisteren in het zolderarchief, zijn tedere aanwijzingen voor het menselijke formaat van een antiek herenhuis waarvan de treden kraken. Een geluid waardoor ik me afvroeg of Tétar van Elven wist welke treden te vermijden als hij zich ongemerkt door zijn huis wilde bewegen.

Dat context belangrijk is komt naar voren in 38CC, waar de tentoonstelling onder andere begint met de werken van Linsey Kuijpers, die de tiener Charlotte volgt. Resultaat is een documentaireserie over een jonge vrouw en haar gezin: vijf broers, een hardwerkende moeder en uiteindelijk ook Charlottes eigen kind. Het opvallende aan deze serie is dat de moeder van Charlotte, Henny, al sinds 1976 gevolgd wordt in het werk van fotograaf Michel Szulc Kryzanowski (niet onderdeel van deze tentoonstelling), vanuit een soortgelijk perspectief: jong, arm, arbeidersachtergrond, het stilstaan bij de boven- en ondertonen van de levensgebeurtenissen van deze mensen die ‘moeite hebben om in onze maatschappij mee te komen, er net buiten vallen’, volgens de tentoonstellingscatalogus. Een innemend uitgangspunt, maar het wringt, ik voel me een voyeur die moet kijken naar een mens als objet trouvé, maar dat eigenlijk niet wil.

Linsey Kuijpers

Verderop hangt werk van Floris Boccanegra, gekleurde en door oorlog gehavende metalen winkelrolluiken uit Mosul, Irak, nu tentoongesteld in de onaantastbaarheid van de Delftse kunstruimte. De werken zijn ontheemd op meerdere niveaus. Aangrijpend, en een stukje surreëel om ze in één ruimte te zien met de geestige botsauto van Maze de Boer, die slechts tien centimeter speelruimte aan alle kanten heeft, of de wrange beelden van afgedankte bruidsjurken die aangeboden werden op Marktplaats in Fairytale for sale (2011) van Natasha Caruana, een poëtische vondst.

Maze de Boer

Natasha Caruana

De tentoonstellingsmakers onderschrijven hiermee de mate waarin de term ‘alledaags’ gecompliceerd kan zijn, iets dat de tentoonstellingsmakers in een kunsthistorische context plaatsen: de verschuiving van het animo voor bepaalde schildergenres zoals dat van De Hooch door de eeuwen heen. En in die zin laten de werken in 38CC zien dat er animo is voor de alledaagse realiteit van een ander, herkenning in het diffuse. Niets nieuws onder de zon, zou je zeggen, maar toch laat Gewoon bijzonder je niet persé ongeroerd. Lichtvoetigheid en ernst komen samen, al vraag ik me af of de zoektocht naar bijzonderheid in het alledaagse een nauw genoeg kader is. Het geeft soms de indruk dat deze bijzonderheden niet alleen de verbeelding moeten prikkelen, maar dat deze te doorgronden zijn, te consumeren middels een tentoonstelling.

Het pronkstuk van de manifestatie is Erwin Wurm’s Narrow House (2010) dat is opgesteld in de Oude Kerk. Deze locatie werkt fantastisch, proporties zitten elkaar aan alle kanten in de weg en het versterkt het claustrofobische gevoel van het troosteloze prefab vakantiehuis uit naoorlogs Oostenrijk. Er wordt me verteld dat het werk hier, volgens de kunstenaar, voor het eerst kleiner lijkt dan het is, door de dimensies van de kerk eromheen. De vervreemding en herkenning vieren hier zege; smalle halletjes, wasbakjes, kastjes, etc., een vertekenend perspectief dat rijmt met de perspectivische acrobatiek die De Hooch af en toe ook liet doorschemeren. Net als in de schilderijen van De Hooch blijf je hier op zoek naar onopvallende details, en zowel Wurm als De Hooch geven die gul.

Maze de Boer

Niels Post

Na de Oude Kerk loop je verder langs de zin I also need to work on sleep, een werk van Niels Post, geplaatst in de ramen van Museum Prinsenhof. Post pikt dergelijke zinnen op uit zijn email spamfilter. Het is computergegenereerde taal die normaal in een spreekwoordelijke put geschreeuwd wordt maar wel een luisterend oor vindt. Hierna zijn er nog werken te zien op de binnenplaats van het museum. Loop daar vooral even rond, want voor de sculpturen van Paul de Reus moet je nog een hoekje om. Via deze binnenplaats is de tentoonstelling ook in Kadmium te zien, waar onder Shana Moulton te zien is met een mini-paviljoen, een altaar voor new-age attributen, gecombineerd met banale interieur objecten. Moulton geeft esoterie een tastbare vorm en op de lijn tussen bewustzijn en dromerigheid, of genezing en kwakzalverij, zoekt haar personage Cynthia naar waarheden in quasi-mystieke zelfhulp.

Als Gewoon bijzonder een reactie is op de tentoonstelling van negenentwintig topstukken van Pieter de Hooch, zoek deze dan ook nog op, of andersom natuurlijk. Om van ‘het alledaagse’ een prikkelend kader te maken is subtiliteit essentieel –daarbij moet aangetekend worden dat de herhaaldelijke kritiek op de consumptiemaatschappij in het boekje van Gewoon bijzonder niet altijd even goed uit de verf komt – herkenning moet niet vervallen in betutteling. Na de ene tentoonstelling zijn de ogen goed warmgelopen om op zoek te gaan naar die verwonderende herkenning in de ander.

Shana Moulton

De kunstmanifestatie Gewoon Bijzonder is tot en met 16 februari 2020 verspreid over vijf locaties in Delft te zien

Jeroen van der Hulst

is kunsthistoricus en werkzaam als literair agent

Recente artikelen