metropolis m

Kim David Bots

Hoe een modernistische tempel te veranderen in een broeierig stinkend hol? Hinkypunk bij Billytown blijkt de perfecte herfsttentoonstelling.

Het mag een vreemde gedachte zijn, een tentoonstelling te wijden aan het moeras, middenin de Schilderswijk, maar het werkt. Het klinisch betegelde schoolgebouw, met zijn typerende bruine tegelvloer, dat doorgaans tentoonstellingen in Billytown een overzichtelijke en geordende uitstraling geeft en alles wat er plaatsvindt overgiet met een sausje van koel modernisme, houdt zich dit keer gedeisd. Het maakt plaats voor een tentoonstelling in bruintinten, een vochtig-aardse manifestatie die zich overgeeft aan dat wat het modernisme verafschuwt: bijgeloof, wanorde, duistere angsten en emoties.

In de entreezaal begeleiden enkele bruine schuttingen je doelgericht de duisternis in. Je wordt er als bezoeker verwelkomd door een spookachtige verschijning, die daar op haar plaats gehouden wordt door een gekristalliseerde zoutring op de grond – godzijdank. Het is maar goed dat de kunstenaar (wie dat ook geweest moge zijn), die cirkel daar heeft aangebracht, want ik denk niet dat hij had durven instaan voor de gevolgen als de ritualistische beteugeling van dit spookwezen er niet was geweest.

Tegen het flikkerende licht van een lamp achter de schutting rijgen de werken zich hier aaneen. Er ligt een hoop oud vuil klaar voor de fik rond wat lijkt een oude slaapzaak, met een simpel houten bankje ertegenover. Hier en daar zie ik kleine schilderijen die zich steeds als een lichtend kleinood aan de aardse ellende onttrekken. Op de vloer schieten krantenblaadjes als opkomende nieuwsplantjes uit de spleten bij de tegels.

Het licht lokt me naar een volgende ruimte, waar een nare rioollucht me ook weer direct uit lijkt te willen wegjagen. Hier zetten twee grote bruine speciaal geweven gordijnen de toon. Ze bakenen de tentoonstellingsruimte af van buiten, als een vieze, oude tent, en bestemmen dat wat zich verder in de white cube bevindt tot iets dat ertoe veroordeeld is een eeuwige overlevingsstrijd te voeren met invallende duisternis en optrekkend vocht. Een grote tentoonstellingswand, die aflopend de ruimte in tweeën deelt, fungeert daarbij als een quasi-modenistische reliekhouder. Aan de muurkant geeft hij ruimte aan een vreemd langwerpig rood schilderij waarin de voorstelling lijkt ingelegd in dikke lagen vernis, als was het iets dat lijkt geconserveerd achter glas – een reliek wellicht. Ik kan niet goed zien wat het voorstelt.

Kim David Bots, een van de deelnemende kunstenaars die ik tot mijn geluk toevallig tegen het lijf loop, fungeert vervolgens voor mij als gids in dit schemergebied waar ik zo moeilijk toegang toe krijg. Hij vertelt dat hij en Maja Klaassens graag een keer met Anders Dickson een tentoonstelling wilden maken. Met Clémence de la Tour du Pin als vierde kunstenaar is het een groepsproject geworden. Ze besloten zich te gaan wijden aan het moeras.

Dit zompige, mistige en altijd natte terrein van schimmels, paddenstoelen en stinkende rot is het domein van mysterie en angstwekkende verhalen over wezens die je nergens anders tegen komt. Zoals de Hinkypunk, de naamgever van de tentoonstelling. Ik ben van voor Harry Potter, maar internet leert mij dat de Hinkypunk een ‘diminutive, one-legged magical creature’ is, met het voorkomen van ‘wispy blue, grey or white smoke’. Het schept er genoegen in reizigers van hun pad moerassen in te lokken met een aanlokkelijk zacht schijnend licht.

Anders Dickson

Anders Dickson

Overzicht eerste zaal, links bank Kim David Bots, rechts groepswerk

Maja Klaassens

Daar sta je dan, als bezoeker, terwijl je voelt hoe langzaam de grond onder je voeten in beweging komt. In de ruimte klinkt een spookachtig geluid, in je neus hangt voortdurend die vieze penetrante lucht, alsof het riool niet helemaal goed functioneert.

Bots vertelt dat het moeras niet alleen het gebied van rotting is, maar ook van wonderbaarlijke conservering. Lijken kunnen lange tijd ongeschonden in een moeras overleven, maar het schijnt ook eeuwenlang als een soort koelkast te hebben gediend, bij het bewaren van boter.

Anders Dickson

links Anders Dickson, midden Kim David Bots, rechts Clémence de la Tour du Pin

De tentoonstellingsmakers halen je veel zekerheden uit handen, door bijvoorbeeld geen plattegrond te bieden, met daarop de namen. Er zijn evenmin titelkaartjes, waardoor het voor mij gissen is wie wat heeft gemaakt. Ik heb gelukkig Bots bij de hand die me op weg helpt en vertelt dat de spookachtige figuur in de entree van Anders Dickson is, evenals de witte tentoonstellingswand annex reliekhouder. Clémence de la Tour du Pin maakte de zo sfeerbepalende gordijnen en is ook verantwoordelijk voor de stinkende geur. In een ensemble van figuren, liet ze wat gedroogde varkensoren achter in dozen. Maja Klaassens levert enkele sculptuurachtige elementen, waaronder een onder het zand begraven bureau.

Bots zelf verzorgde enkele kleine schilderijen en een wonderlijke Hinkypunk-achtige figuur, die oprijst in het midden van de zaal. Als ik er sta denk ik dat dit de pièce du resistance zal zijn, de naamgever van het geheel, maar achteraf besef ik dat niet alleen het werk van Bots maar de hele expositie de Hinkypunk is, die mij steeds dieper het moeras inlokt. Weg uit de stad, weg uit het modernistische gebouw, een andere wereld in.

Clémence de la Tour du Pin

Clémence de la Tour du Pin

Maja Klaassens

Arnold Böcklin was er goed in, voorstellingen maken van verlokkende lichtende figuren die je een duistere wereld in begeleiden. En net als bij hem is er bij Billytown de vraag wat of wie je hier nu precies achterna reist, als je subtiel het moeras in wordt gelokt. De dood allicht, of zou er een andere, nog onbekende wereld te vinden zijn? Met daarbij de altijd durende onzekerheid of ons daar op dat voor eenieder vreemde terrein wellicht een nog diepere duisternis wacht, die van het diepste zwart, of dat er toch een ander licht gaat schijnen.

Hinkypunk, Billytown, Den Haag, 29.11.2019 t/m 1.2.2020 Meer info HIER

Domeniek Ruyters

is hoofdredacteur van Metropolis M

Recente artikelen