metropolis m

Kia LaBeija, Untitled, The Black Act, 2019. Co-Commissioned door Performa en Performance Space New York voor Performa 19 Biennial and Performance Space New York’s Stages Series, foto Paula Court

Er is veel theatraal en humoristisch werk te zien tijdens de New Yorkse performancebiënnale Performa 19 – naast een sterk accent op samenwerkingen. Judith Vrancken licht het werk van Korakrit Arunanondchai, Paul Maheke, Kia LaBeija (en hun vele medewerkers) uit.

In New York is sensualiteit in alle hoeken te vinden, terwijl airconditioners en andere elektrische apparaten onafgebroken neuriën en wervelen. Tegenstrijdige gevoelens van vertrouwdheid en buitenaardsheid zijn onvermijdelijk in deze stad; een landschap dat net zo hoog gepolijst is als dat het wordt verpletterd door materiële ontberingen. Glorie en verval, een vernietiging van werelden.

In 2005 richtte kunsthistoricus en curator RoseLee Goldberg hier Performa op, gericht op het onderzoeken van de cruciale rol van live performances, dans en theater in de twintigste-eeuw en het stimuleren van nieuwe ontwikkelingen binnen het performanceveld. Meer dan elke andere kunstvorm heeft het theater, net als een metropool, de potentie om een apocalyps te creëren, een vacuüm waarin zowel het publiek als de performer een transformerende ervaring ondergaat, diezelfde vernietiging van werelden. ‘Het theater is de arena waar een levende confrontatie kan plaatsvinden’, schreef theaterdirecteur Paul Brooks in The Empty Space (1968). ‘Die concentratie van een grote groep mensen creëert een unieke intensiteit.’ In de onmiddellijke nasleep van de Eerste Wereldoorlog richt de Duitse architect Walter Gropius in 1919 feitelijk vanuit hetzelfde principe Bauhaus op waarin beeldende kunst, architectuur, design en theater elkaar confronteren en samenkomen. De achtste editie van de Performa biënnale nam daarom de honderdste verjaardag van Bauhaus als leidraad. Theater en dans zijn een integraal onderdeel van de interdisciplinaire Bauhauspraktijken. Een groot deel van de performances en nieuwe werken in opdracht van de biënnale – van onder andere Paul Maheke, Nairy Baghramian, Maria Hassibi, Ed Atkins, Korakrit Arunanondchai en Kia Labeija – lijkt te verwijzen naar de bombastische tweedeling van theatraliteit en humor met een sterk accent op samenwerkingen.

[blockquote]Korakrit Arunanondchai

Korakrit Arunanondchai, boychild en Alex Gjovic: Together, Performa opdracht voor Performa 19, foto Paula Court

Korakrit Arunanondchai, boychild en Alex Gjovic: Together, Performa opdracht voor Performa 19, foto Paula Court

Korakrit Arunanondchai, boychild en Alex Gjovic: Together, Performa opdracht voor Performa 19, foto Paula Court

Korakrit Arunanondchai, boychild en Alex Gjovic: Together, Performa opdracht voor Performa 19, foto Paula Court

Korakrit Arunanondchai, boychild en Alex Gjovic: Together, Performa opdracht voor Performa 19, foto Paula Court

Korakrit Arunanondchai, boychild en Alex Gjovic: Together, Performa opdracht voor Performa 19, foto Paula Court

In de Harlem Parish, een neogotische kerk in Harlem presenteert de Thaise kunstenaar Korakrit Arunanondchai, samen met Boychild, Bonaventure, Alex Gvojic en Aaron David Ross, Together, een nieuw werk voor Performa 19. Zwart zand, groen laserlicht, diepe basgeluiden en een enorm filmscherm vormen samen een soundscape in de traditie van Ghost Cinema, een Thai post-Vietnam oorlogsritueel waar filmvertoningen in de buitenlucht functioneren als een manier om de levenden en de doden met elkaar te laten communiceren. Net als in Ghost Cinema vallen in Together realiteit, orale geschiedenis en lokale mythologieën samen. De verhaallijn is niet lineair, maar de bewegingsopbouw werkt wel degelijk naar een climax toe. Dansers zijn blootvoets en gekleed in donkerblauwe spijkerbroeken en witte tanktops. Aan het begin van de performance zitten ze tussen het publiek, maar staan gedurende het werk langzaam op in reactie op de filmbeelden en voice-over die hen bevelen lijkt te geven: ‘dance’, ‘cry’, ‘watch’. Ze bewegen koortsachtig op de dreunende muziek, kruipend door het zand, en smeren witte acrylverf over hun bezweten huiden. Soms zittend, dan weer staand, maar altijd in direct verband met de stem in een geëxalteerd verlangen om contact te maken.

Paul Maheke & Nkisi

Paul Maheke en Nkisi, Sènsa, Performa Commision voor Performa 19, foto Paula Court

Paul Maheke en Nkisi, Sènsa, Performa Commision voor Performa 19, foto Paula Court

Paul Maheke en Nkisi, Sènsa, Performa Commision voor Performa 19, foto Paula Court

Paul Maheke en Nkisi, Sènsa, Performa Commision voor Performa 19, foto Paula Court

Paul Maheke en Nkisi, Sènsa, Performa Commision voor Performa 19, foto Paula Court

Ook Paul Maheke manifesteert een zoektocht naar manieren om zichzelf te openbaren. In een met rook gevulde kelderruimte in het Abrons Art Center aan Grand Street, beweegt de Franse kunstenaar van Congolese afkomst al kruipend, tollend, soms afwachtend tussen het staande publiek en speelt hij met motieven van aanwezigheid en terugtrekking. De titel van de performance, Sènsa, is gebaseerd op het boek African Cosmology of the Bantu-Kongo (1991) van Dr. Kimbwandènde Kia Bunseki Fu-Kiau. ‘Sènsa’ vertaalt zich als ‘zichtbaar worden’, of ‘van ver verschijnen’. Op dan weer atmosferische muziek dan weer krachtige beats van Nkisi creëert Maheke een ​​desoriënterende sonische omgeving gegeneerd door geluidsdragers op de muren en de vloer van het theater. Een verlichtingssysteem bedacht door kunstenaar Ariel Efraim Ashbel doet Maheke vrijwel letterlijk verschijnen en verdwijnen. Zo pulseert hij voortdurend tussen het menselijke en mechanische lichaam.

Kia LaBeija

Kia LaBeija, Untitled, The Black Act, 2019. Co-Commissioned door Performa en Performance Space New York voor Performa 19 Biennial and Performance Space New York’s Stages Series, foto Julieta Cervantes

Kia LaBeija, Untitled, The Black Act, 2019. Co-Commissioned door Performa en Performance Space New York voor Performa 19 Biennial and Performance Space New York’s Stages Series, foto Julieta Cervantes

Kia LaBeija, Untitled, The Black Act, 2019. Co-Commissioned door Performa en Performance Space New York voor Performa 19 Biennial and Performance Space New York’s Stages Series, foto Paula Court

Kia LaBeija, Untitled, The Black Act, 2019. Co-Commissioned door Performa en Performance Space New York voor Performa 19 Biennial and Performance Space New York’s Stages Series, foto Julieta Cervantes

Kia LaBeija, Untitled, The Black Act, 2019. Co-Commissioned door Performa en Performance Space New York voor Performa 19 Biennial and Performance Space New York’s Stages Series, photo Paula Court

Wanneer je aan een balletdanser denkt, komt de gedachte van een bolvormig mechanisch wezen dat een metalen masker draagt niet gauw in je op. Duitse kunstenaar, choreograaf en prominent Bauhauslid Oskar Schlemmer (1888-1943) gebruikte dit echter in zijn gerenommeerde avant-garde werk The Triadic Ballet (1922), een surrealistische compositie waarin dansers bijna mechanisch bewegen in zorgvuldig gebeeldhouwde, machine-achtige kostuums. Net als in Schlemmers ballet centraliseert Untitled, The Black Act van de New Yorkse Kia LaBeija alledaagse bewegingen zoals lopen, zitten, en springen. De lichamen van de dansers worden dik aangezet in stilistisch eigenaardige kostuums en maskers, vaak bedekt in pailletten of tule. Het dramatische lichtplan creëert soms intieme nachtclubmomenten. Een persoonlijk hoogtepunt daarin was Labeija onder een harde schijnwerper in het midden van een raster, gekleed in een zilveren glitterbodysuit, grote hoed en met glitterstof beklede ringen die als uitstulpingen haar postuur drastisch veranderen. Of dat moment wanneer ze met haar rug tegen de achterwand staat, omringd door oranje licht dat de diamanten in haar strak naar achteren gevlochten haar doet schitteren – een onmiskenbare verwijzing naar Josephine Baker. LaBeija’s bewegingstaal is theatraal en uitgerekt, verleidelijk en sensueel. Het originele Triadic Ballet bestond uit drie delen, gebaseerd op de kleurenschema’s van de verlichting: geel, roze, en de ‘Black Act’. Er is weinig documentatie over de originele uitvoering, maar Untitled, The Black Act interpreteert ruimschoots wat er bekend is over Schlemmers ballet. Een cruciale aanpassing is echter het feit dat alle dansers vrouwen van kleur zijn. Labeija stelt daarmee de vraag: hoe ambiëren we in de toekomst te leven? De Bauhausutopie, waarin onderwijs als een manier van creatief denken functioneert, wordt in Performa 19 in elk gebaar in zijn puurste vorm onderzocht.

Performa 19, 1.11 t/m 24.11.2019, op verschillende locaties in New York

Judith Vrancken

Recente artikelen