metropolis m

Viviane Komati, Valentine in Things City (2018),

Wat betekent het om in-de-wereld te zijn, om te ‘werelden’? En welke mogelijke werelden bestaan er? In Worlding Worlds introduceert MU de notie van ‘wereld’ als werkwoord en nodigt het kunstenaars uit dit middels digitale werken te vervoegen. De tentoonstelling heeft vanwege coronasluiting een speciale online variant: een eigen videokanaal en is -volgens plan – vanaf 1 juni weer te bezoeken in Eindhoven.

Worlding Worlds reikt een mix aan van ‘worldbuilding’ en ‘worlding’. Het eerste begrip wordt in computergame-design gebruikt om de creatie van een imaginair universum te beschrijven aan de hand van drie basisprincipes: mythos (een overkoepelend achtergrondverhaal), topos (het decor) en ethos (de morele code) (1). Met ‘worlding’ wordt gerefereerd aan Martin Heideggers notie van ‘in-de-wereld-zijn’, waarmee de filosoof een typisch menselijke conditie aanduidt. Als mens ben je in-de-wereld geworpen, stelt Heidegger, en zodoende altijd gericht op die wereld: een fundamentele gerichtheid die ons ‘zelf’ bepaalt. Het is enkel vanuit die existentiële conditie dat de mens haar omgeving kan observeren, begrijpen en ervaren. 

Worlding is later toegeëigend en omgevormd door het nieuw feministisch materialisme: een filosofische stroming waarin gender en het materiële lichaam opnieuw met elkaar verbonden worden. Een bekende vertegenwoordiger hiervan is Donna Haraway: inmiddels niet meer weg te denken uit het theoretisch kader van welke tentoonstelling dan ook die speculeert over de toekomst van onze planeet. Waar Heideggers notie van worlding antropocentrisch te noemen is, is er in deze opnieuw gevormde definitie meer ruimte voor niet-menselijke actoren. Verschillende, zowel coöperatieve als tegenstrijdige, manieren van worlding bestaan naast elkaar: het is de uitwisseling tussen die verschillende entiteiten, technologieën en vormen van kennis die wordt benadrukt. 

Voor zowel worldbuilding als worlding zijn de specifieke manieren waarop en perspectieven van waaruit de wereld inzichtelijk gemaakt wordt van belang. Om in de woorden van Donna Haraway te spreken: ‘It matters what matters we use to think other matters with; it matters what stories we tell to tell other stories with; it matters what knots knot knots, what thoughts think thoughts, what descriptions describe descriptions, what ties tie ties.’(2)

[blockquote]In Viviane Komati’s animatie Valentine in Things City (2018) volg je als bezoeker een meisje dat verdwaalt in een stad, omdat deze is ingericht volgens een logica die enkel te achterhalen is door machines

Viviane Komati, Valentine in Things City (2018),

Viviane Komati, Valentine in Things City (2018),

Viviane Komati, Valentine in Things City (2018), foto: Hanneke Wetzer

In de getoonde werken wordt dit gedachtegoed aangehaald door een beroep te doen op het besef dat iedere wereld een geconstrueerd begrip is. In de publicatie Emissary’s Guide to Worlding (2018) van Ian Cheng wordt dit gedaan door de vraag te stellen hoe betrokken ‘wezens’ zich voelen bij de wereld die zij creëren en wat er gebeurt wanneer deze betrokkenheid afneemt. (3) En in Viviane Komati’s animatie Valentine in Things City (2018) – een groteske weergave van een warenhuis à la Amazon –volg je als bezoeker een meisje dat verdwaalt in een stad, omdat deze is ingericht volgens een logica die enkel te achterhalen is door machines. 

Verschillende nieuwe werelden en bijbehorende kennissystemen worden geïntroduceerd. Wat hierbij opvalt is dat het woord ‘archief’, ook in de introductiefilm van de tentoonstelling, te pas en te onpas in de mond genomen wordt. Zowel in de introductiefilm van de tentoonstelling, als in de video performance Earth Mother, Sky Father (2018) van Kordae Jatafa Henry en in de animatie Ressurection Land Pro League (2018) van Danielle Brathwaite-Shirley wordt een allegaartje aan impressies, ideeën en anekdotes verheven tot historisch instituut. Dit doet twijfelen aan het relativeringsvermogen van de makers en lijkt zelfs op een lichte vorm van een god-complex te wijzen– in de performance van Henry speelt de kunstenaar letterlijk de schepper die is neergedaald op aarde. 

Dit terzijde, zijn de gepresenteerde alternatieve werelden in de tentoonstelling absoluut spectaculair en esthetisch. Van de meeste werken, en dan met name van de animatiefilms Planet City (2020) van Liam Young en Flesh Nest (2017) van Andrew Thomas Huang, gaat een steampunk esthetiek uit die doet denken aan zowel de oude als de nieuwe versie van Blade Runner (1982 en 2017) waarin een utopie de burger haar dystopische rug toekeert. 

Net als bij een online role playing game is het van belang dat de in Worlding Worlds getoonde ‘cyberwerelden’ zich direct en geloofwaardig manifesteren aan toeschouwers, zodat die zich in kunnen leven

Danielle Brathwaite-Shirley’s, Ressurection Land Pro League (2018), foto: Hanneke Wetzer

Andrew Thomas Huang, Flesh Nest (2017), foto: Hanneke Wetzer

In de digitale versie van 'Worlding Worlds' introduceren de kunstenaars zelf hun werk. Hier: Viviane Komati over 'Valentine in Things City' (2018) foto: still van Worlding Worlds MU

De (tijdelijke) verplaatsing van Worlding Worlds van een fysieke naar een online omgeving vergroot de verwantschap tussen de tentoonstelling en de wereld van de videogames waaraan veel van de deelnemende kunstenaars lijken te refereren. Net als bij een online role playing game is het van belang dat de getoonde ‘cyberwerelden’ zich direct en geloofwaardig manifesteren aan toeschouwers, zodat die zich in kunnen leven. Zowel de kunstenaars als de instelling bewerkstelligen dit door zich te beroepen op de hiervoor genoemde basisprincipes van mythos, topos en ethos. Voor MU geldt de anderhalvemeter kunstwereld als een nieuw soort wereld om op te reflecteren: ook hier zullen nieuwe regels gaan gelden, en ook hiervoor zal een sensationeel nieuw decor ontworpen moeten worden. 

BEKIJK DE TENTOONSTELLING HIER OP HET SPECIALE VIMEOKANAAL VAN MU

1 Deze principes worden als dusdanig omschreven in Transmedial Worlds – Rethinking Cyberworld Design van Lisbeth Klastrup & Susana Tosca. 

2 Donna Haraway, ‘Staying with the Trouble: Making Kin’ in The Chthulucene,p. 12. 

3 De publicatie is voor de duur van de tentoonstelling te downloaden op de website van MU. 
 

Worlding Worlds is tot eind augustus online te bezoeken en – zodra de ruimte haar deuren weer kan openen – ook te zien bij MU in Eindhoven. De tentoonstelling van Lucy McRae waarvan de opening op 12 juni zou plaatsvinden is verplaats naar volgend jaar. 

VOLG METROPOLIS M OP INSTAGRAM: METROPOLISM_MAG

Lena van Tijen

is schrijver

Recente artikelen