metropolis m

Danille Dean, ‘Continental Private Road’ in 1646, foto: Jhoeko, 2020, courtesy 1646

In haar solotentoonstelling ‘Continental Private Road’ in 1646 brengt kunstenaar Danielle Dean de productiepraktijken van automagnaat Henry Ford samen met die van Amazon.com om te onthullen wat er schuilgaat achter deze boegbeelden van innovatie en efficiëntie. 

Toen Henry Ford in de eerste helft van de twintigste eeuw het industriële productieproces radicaal zou vernieuwen, raakten modernistische kunstenaars al snel in de ban van zijn revolutionaire ideeën. De Ford-fabriek in River Rouge in Michigan was destijds het grootste en modernste industriële complex ter wereld waar aan de lopende band auto’s werden geproduceerd. Het zou een onuitputtelijke inspiratiebron zijn voor de Amerikaanse schilder en fotograaf Charles Sheeler die werd gegrepen door de immensiteit en nieuwigheid van de fabriek en die zou verwerken in zijn oeuvre. Ook Diego Rivera maakte voor het bedrijf een serie muurschilderingen in Detroit waarin de machines en arbeiders in River Rouge worden geportretteerd als ultieme symbolen van vooruitgang. Een opmerkelijke keuze van de autofabrikant gezien Rivera’s marxistische filosofie.

Ford blijft een fascinerende figuur en zijn invloed is nog steeds merkbaar als je kijkt naar eigentijdse magnaten en grootindustriëlen. Mensen zoals Steve Jobs, Elon Musk en Jeff Bezos hebben iets weg van Ford en de krachtige en koppige wijze waarmee hij de visie van zijn bedrijf personifieerde. Ook zij hebben de mond vol van innovatie en worden gezien als disruptors, om maar een populaire eigentijdse term te gebruiken. Maar de vernieuwingen en disrupties die zij op eigenwijze en soms ook megalomane wijze nastreven komen natuurlijk met een prijs. Zo stond ook de verwondering die Sheeler en Rivera hadden voor de bovenmenselijke efficiëntie van River Rouge in contrast met een realiteit waarin Ford op hardhandige wijze stakingen in die fabriek liet neerslaan door gewapende beveiliging. 

Danielle Dean, oud-Rijksakademie-resident, is ook gefascineerd door Ford, maar vooral door de ingrijpende schokgolven die zijn innovaties hebben veroorzaakt in de loop der tijd, en de sociaalculturele impact die van het zogeheten fordisme uitgaat. Haar expositie Continental Private Road in 1646 legt scherpe verbanden tussen verleden en heden en toont aan dat complexe systemen van productie en exploitatie die Ford ooit bedacht nog steeds de toon zetten in de industriële productie van vandaag.

Dean begint haar kritiek van Fords productiepraktijken in Brazilië. In de eerste zaal van 1646 hangen twee uitvergrote brieven. Eén is van een persoon die een boekje opendoet over de slechte werkomstandigheden in ‘Fordlandia’, een door Ford opgericht modeldorp in het Amazonegebied. Over dit megalomane project schreef Greg Grandin het boek Fordlandia: The Rise and Fall of Henry Ford’s Forgotten Jungle City, waarin wordt beschreven hoe Ford rubber zo efficiënt en goedkoop mogelijk wilde produceren door in Brazilië een fabriek te vestigen. Dat werd bereikt door goedkope arbeidskrachten te gebruiken en de jungle te kappen voor de bouw van een enorm productiecomplex.

[blockquote]Continental Private Road in 1646 legt scherpe verbanden tussen verleden en heden en toont aan dat complexe systemen van productie en exploitatie die Ford ooit bedacht nog steeds door nieuwe generaties van industriëlen worden toegepast en uitgebreid

Danille Dean, 'Continental Private Road' in 1646, foto: Jhoeko, 2020, courtesy 1646

Fords avontuur in de Amazone beweegt Dean tot onderzoek naar Amazon.com en de Fordiaanse wijze waarop oprichter en directeur Jeff Bezos het productieproces innoveert om zo efficiënt mogelijk te blijven. In een korte film die in de eerste zaal is te zien komen mensen aan het woord die werken als een ‘Mechanical Turk’. Amazon gebruikt de term voor mensen die via hun site klussen tegen betaling aan kunnen nemen van andere partijen. Amazon weet daarbij de prijs laag te houden terwijl mensen onderhevig zijn aan de regels van het bedrijf en daardoor non-stop moeten werken. Ook probeert het bedrijf invloed uit te oefenen op hoe mensen uitbetaald worden door ze Amazon-cadeaubonnen aan te bieden in plaats van geld. 

In de film worden deze korte interviews afgewisseld met beelden van een oude bedrijfsfilm over een mechanisch animatieprocédé dat is afgeleid van Fords lopende band. Daarbij worden afbeeldingen gestandaardiseerd op verschillende panelen waardoor een animatiefilm sneller gemaakt kan worden. Het voegt een nieuwe laag toe aan de tentoonstelling waarin Dean laat zien dat Fords innovaties zelfs doorsijpelen in onze manier van waarnemen. 

Dit procédé dat veelvuldig door de Disney studio werd toegepast vormt een voorzetje naar een grote video-installatie die in de achterste ruimte van 1646 wordt geprojecteerd. De video, waarvoor Dean zich liet inspireren door de animatietechniek, begint met een beeld van een privéweg door een bos: een verwijzing naar een reclamefoto van Ford waarin een auto wordt aangeprezen als de belichaming van Amerikaanse vrijheid. Doordat er langzaam wordt ingezoomd op het landschap komt de toeschouwer steeds dieper in de natuur terecht wat versterkt wordt door geluiden van vogels die te horen zijn op de geluidsband. Geleidelijk verandert het bos in een jungle en heeft Dean door gebruik te maken van de mechanische techniek twee verschillende landschappen samengebracht. Daarmee spiegelt ze Fords globale productiemethoden waarin Braziliaanse rubber uiteindelijk een onderdeel vormt van een auto die op zijn beurt weer wordt verkocht als een puur Amerikaans product.

Continental Private Road is een fascinerende expo die economische misstanden en de manipulatie van percepties op een subtiele maar prikkelende manier aankaart

Danille Dean, 'Continental Private Road' in 1646, foto: Jhoeko, 2020, courtesy 1646

Danille Dean, 'Continental Private Road' in 1646, foto: Jhoeko, 2020, courtesy 1646

Continental Private Road is een fascinerende expo die economische misstanden en de manipulatie van percepties op een subtiele maar prikkelende manier aankaart. Het is wel jammer dat de film over de productiemedewerkers van Amazon vrij kort is en nog erg aan de oppervlakte blijft. In een interview dat in een folder bij de expo is te lezen geeft Dean aan dat het nog een work in progress betreft van een langere film die hopelijk in Tate Britain te zien zal zijn. Deze bescheiden maar pakkende expo in 1646 die onder de beperkende coronamaatregelen is samengesteld maakt in ieder geval nieuwsgierig naar wat Dean verder gaat doen met dit actuele onderwerp. 

‘Continental Private Road’ van Danielle Dean is nog tot en met 2 augustus te zien in 1646, Den Haag

George Vermij

is criticus en journalist

Recente artikelen