metropolis m

Augustas Serapinas, ’20 Apartments’, installatie overzichten en details, P/////AKT, 2020. Foto’s door Rob van de Werdt en Valeria Marchesini, courtesy P/////AKT Amsterdam

Als braakliggend terrein stond het stuk grond naast P/////AKT als het ware in de wacht voor gentrificatie. Nu het zo ver is spiegelt de uit Litouwen afkomstige kunstenaar Augustas Serapinas de bouwplannen in de Amsterdamse tentoonstellingsruimte. Bouwtekeningen liggen op tafel, een cementmixer rust in een emmer en werkhandschoenen liggen verspreid door de ruimte: de vervreemdende ervaring van Serapinas’ fictieve bouwplaats 20 Apartments maakt de verdrukkende werking van gentrificatie voelbaar.

Gentrificatie treft ook het Oostelijk Havengebied in Amsterdam-Oost. Het gemeentelijke bestemmingsplan wil het bedrijventerrein van de Cruquiuswerf en het Zeeburgerpad veranderen in een woon- en werkgebied, en de industriële panden vervangen voor dertien in een dozijn nieuwbouw. Begin dit jaar is de constructie gestart, alsook de verkoop van de zogenoemde ‘Urban Apartments’ op funda.nl. Pal naast P/////AKT worden nu een duur appartementencomplex van vijf verdiepingen hoog met twintig ‘energiezuinige en aardgasloze atelierwoningen’ gebouwd, om in het voorjaar van 2021 opgeleverd te worden.

Op dit moment wordt de twee verdiepingen tellende parkeergarage gebouwd. Binnen de omheining van de bouwplaats is intussen de fundering al duidelijk zichtbaar, omringd door voorraden aan bouwmaterialen. De grote bouwplaats sluit bijna naadloos aan bij de ingang van P/////AKT. Bij de ingang staan betonblokken opgestapeld die leiden naar een andere bouwplaats. Als in een labyrint loop ik langs de gemetselde betonnen muren, deels nog onaf, een spoor van bouwmaterialen volgend. Binnenin de tentoonstellingsruimte wordt eveneens gebouwd aan een nieuwe ruimte, of daar lijkt het op. 

De tentoonstelling 20 Apartments is een reactie op de bouw van het appartementencomplex en het proces van gentrificatie, op afstand geproduceerd door Augustas Serapinas (1990). De uit Litouwen afkomstige kunstenaar was vorig jaar nog de jongste deelnemer aan de Biënnale van Venetië, waar hij strandwachtstoelen als uitkijkpunten in de ruimte van de Arsenale plaatste. Met zijn Chair for the Invigilator-reeks(2019) creëerde Serapinas alternatieve gezichtspunten voor de suppoost (of mediator, zoals ze een suppoost tegenwoordig noemen). De suppoost heeft een surveillerende functie, net als een badmeester heeft hij of zij de taak om goed in de gaten te houden wat er in de omgeving gebeurt. Maar anders dan de badmeester is een suppoost vaak een verborgen surveillant, onzichtbaar in de menigte. Serapinas zorgde met de strandwachtersstoelen voor plekken waar de suppoosten konden uitrusten, en uit konden kijken over het publiek om zo juist de dingen te ontdekken die normaal gesproken aan het gezichtsveld onttrokken zijn. 

[blockquote]De curatoren van P/////AKT werden als het ware de aannemers van de fictieve bouwplaats en huurden metselaars in om de door Serpanius bedachte constructie uit te voeren

Augustas Serapinas, '20 Apartments', installatie overzichten en details, P/////AKT, 2020. Foto's door Rob van de Werdt en Valeria Marchesini, courtesy P/////AKT Amsterdam

Augustas Serapinas, '20 Apartments', installatie overzichten en details, P/////AKT, 2020. Foto's door Rob van de Werdt en Valeria Marchesini, courtesy P/////AKT Amsterdam

In 2018 brachten Nienke Vijlbrief en Rob van de Werdt van P/////AKT een studiobezoek aan Serapinas in Vilnius. Hij nam hen een voor een mee naar een verlaten rivieroever, die leidde naar een schijnbaar in onbruik geraakte rioolbuis. Het bleek het werk waarmee Serapinas afgestudeerd was aan de Kunstacademie van Vilnius. Binnenin de oude rioolbuis hing een hangmat met een idyllisch uitzicht op de stromende rivier. De ervaring van deze eigenwijze sculptuur leidde tot zijn tentoonstelling bij P/////AKT. Tijdens zijn bezoek aan P/////AKT in 2019 werd meteen duidelijk dat hij de aangrenzende bouwplaats zou gebruiken als uitgangspunt voor zijn tentoonstelling. Hij deed het voorstel om binnen de bestaande muren van de tentoonstellingsruimte een ruimte te bouwen, gelijk aan de begane grond van het appartementencomplex. Via het aannemersbedrijf verkreeg hij de technische plattegronden van Zeeburgerpad 54, en besloot hij om de begane grond van het complex te spiegelen in P/////AKT. 

Serapinas werkt meestal samen met anderen die hem helpen het werk te ontwikkelen. Zijn werk gaat over het beheren en creëren van het leven van een sculptuur. Hierbij reflecteert hij vaak op sociale factoren, zoals de personen die achter de schermen werken bij de Biënnale van Venetië, of zoekt hij juist de grenzen van tentoonstellingsruimtes en locaties op. Het initiële idee was om in zijn aanwezigheid de constructie te laten uitvoeren door professionele metselaars. Door de coronacrisis was het niet mogelijk voor Serapinas om te reizen vanaf Litouwen, maar al snel bleek dat de plannen ook goed op afstand konden worden uitgevoerd. De curatoren van P/////AKT werden als het ware de aannemers van de fictieve bouwplaats en huurden metselaars in om de door Serpanius bedachte constructie uit te voeren. Met foto’s en filmpjes op afstand werd Serapinas op de hoogte gesteld van het (bouw)proces en werd hij in staat gesteld verdere instructies te geven. 

Een verroeste betonmolen en inmiddels allang hard geworden zakken cement wijzen op het fictieve karakter van de bouwplaats. Maar de viezigheid, het gruis op de grond en zelfs de geur die er hangt maken het echt

Op het eerste gezicht lijkt de tentoonstellingsruimte op een echte bouwplaats. Het is alsof de bouwvakkers net vertrokken zijn na een lange werkdag: de bouwtekeningen liggen nog op tafel, een cementmixer rust in een emmer, de werkhandschoenen (en zelfs een paar schoenen) zijn uitgedaan en achtergelaten. In bijna elk hoek van de gemetselde ruimte kom je losse objecten tegen. Een verroeste betonmolen en inmiddels allang hard geworden zakken cement wijzen op het fictieve karakter van de bouwplaats. Maar de viezigheid, het gruis op de grond en zelfs de geur die er hangt maken het echt.

Dan ontdek ik de onregelmatigheden in de gemetselde muren: plotselinge doorkijkgaten en ruimtes die nergens toe leiden doen zich dan vreemd voor. De gemetselde wanden blijken een vermenigvuldiging van de modulaire structuur van de betonblokken, die een deel van de nog te bouwen begane grond spiegelen. Het is die herhaling van de minimalistische, gladde en grijze betonblokken wat Serapinas’ werk sterk maakt. Elders in een hoek staan, net zoals bij de ingang, rijen aan opgestapelde betonblokken, die door de systematische herhaling en plaatsing lijken op een kunstobject, maar tegelijkertijd klaar lijken te staan om gemetseld te worden. De betonblokken tonen zich als de essentie van het bouwen, maar wijzen ook op de werkelijk essentiële vragen die Serapinas stelt. Want waar mag worden gebouwd met dit materiaal en wat voor effecten heeft dat bouwen? 

Serapinas' fictieve bouwplaats is een reactie op de harde realiteit van wat er zich er pal naast afspeelt

Dummy van Olivier Brossard, Abnormally Jade

Augustas Serapinas, '20 Apartments', installatie overzichten en details, P/////AKT, 2020. Foto's door Rob van de Werdt en Valeria Marchesini, courtesy P/////AKT Amsterdam

De vragen die Serapinas met zijn 20 Apartments stelt Serapinas blijven niet binnen de muren van P/////AKT, maar gaan ook de echte bouwplaats ernaast aan. De fictieve bouwplaats is een reactie op de harde realiteit van wat er zich er pal naast afspeelt. Een bouwplaats betekent hier niet alleen de aankomst van het nieuwe, maar vooral ook de verdrukking van het oude. Die verdrukkende werking wordt pas echt duidelijk als het project begin 2021 gerealiseerd is. Nu de eerste structuren van het veel te dure appartementencomplex zichtbaar zijn, wordt in ieder geval al pijnlijk duidelijk dat ook P/////AKT over een tijd zal moeten uitwijken. 

’20 Apartments’ is nog t/m 26 juli te zien bij P/////AKT.

Op zaterdag 25 juli vindt de finissage plaats, waar Augustas Serapinas aanwezig zal zijn, en ook voor het eerst zijn installatie ziet.

Nadeche Remst

is kunsthistoricus

Recente artikelen