metropolis m

Sam Hersbach

Over een portier die je niet zomaar naar binnen laat en elektrische glazen deuren naar de studio die eerst niet open willen en dan ineens wel: de eindpresentatie van de Ateliers Offspring 2020 onderwerpt de toeschouwer aan hogere machten.

Zigzaggend door de gangen van de Ateliers loop je de route langs de presentaties van de tien tweedejaars residenten. Twee jaar lang werkten zij aan de postacademische opleiding in elk hun eigen monumentale ruimte en onder persoonlijke begeleiding van onder anderen Lara Almarcegui, Rob Birza, David Jablonowski, Marina Pinsky en Bojan Šarčević. Curator Fabian Schöneich, die dit jaar de eindpresentatie verzorgt, benadrukt tijdens zijn inleiding de diversiteit van de tien kunstenaars. De zigzag suggereert volgens Schöneich ‘een lijn die verschillende richtingen op beweegt, niet alleen vooruit, maar ook vooruit op een naar binnen gerichte manier’. Dat deze lijn soms ook een onverwachte koersverandering kan maken is in de afgelopen maanden duidelijk geworden. De politieke en sociale realiteit van die ingrijpende koersverandering komt in alle solopresentaties naar voren, in kleine gebaren maar ook in grootschalige site-specifieke werken.

The hole might be on display in one hour, staat er geschreven op het briefje dat op de deur van het kantoor van de directeur hangt. Sinds een paar maanden zit er een gat in de houten vloer, precies op de plek waar 23 jaar lang de bureaustoel van voormalig directeur Dominic van den Boogerd stond. In opdracht van de Marokkaanse kunstenaar Ghita Skali werd een oppervlakte van 119 bij 160 centimeter uit de vloer weggezaagd. De houten planken werden vervolgens stevig ingepakt en naar Marokko verzonden.

Ghita Skali

Ghita Skali

In haar film is de reis van de planken te volgen die net buiten de hoofdstad Rabat eindigt, bij de inheemse Ouled Sbita-stam. De afgelopen jaren is de rijke landbouwgrond door het ministerie van Binnenlandse Zaken verkocht aan grote vastgoedbedrijven, zonder enige vorm van compensatie aan de inwoners. Tijdens de film wordt ook duidelijk hoe de corruptie doorklinkt in de censuur op kritische berichtgeving hierover, zoals de recente aanhouding en vervolging van de onderzoeksjournalist Omar Radi.

Het gat, het zogenaamde Authority Hole, in de kamer van de directeur is te zien, mits je de juiste antwoorden geeft op de vragen van de portier. De performatieve ondervraging is een reactie op het selectieve systeem waarin criteria als huidskleur, nationaliteit en etniciteit worden ingezet bij opsporing of handhaving. De ongemakkelijkheid die je ervaart bij de ondervraging doet denken aan Pierre Huyghe’s performance Name Announcer (2011), die al op meerdere plekken is uitgevoerd. Om de tentoonstelling binnen te komen vraagt een suppoost, gehuld in pak, je om je naam en herhaalt deze vervolgens luidkeels zodat iedereen het hoort.

Ghita Skali weet op kritische wijze en met een goede dosis humor kritiek te uiten op de in- en uitsluitingsmechanismes van het westerse instituut. Het gat is overigens ook een verwijzing naar de conceptuele werken van Jan Dibbets en Ger van Elk (beiden voormalig begeleidend kunstenaars op de Ateliers). Voor de tentoonstelling Op losse schroeven in 1969 groef Dibbets de vier hoeken van het Stedelijk Museum uit, waardoor de fundering van het instituut zichtbaar werd. In dezelfde legendarische tentoonstelling was Well Polished Floor Sculpture van Ger van Elk te zien, een glimmende driehoek van 4 x 4 x 4 meter die door intensief de vloer te poetsen zichtbaar werd. In alle drie de gevallen is het de radicale ingreep wat het spannend maakt. Maar Skali weet dit nog een level omhoog te tillen door niet alleen te raken aan de institutionele kritiek, maar ook de lokale problematiek van haar thuisland hieraan te verbinden.

Cecilia Bjartmar Hylta

Toegankelijkheid is ook een onderwerp in het werk van Cecilia Bjartmar Hylta. Wie de sculpturen in de ruimte wil zien, zal door de glazen schuifdeuren moeten lopen. Normaal gesproken gaan zulke deuren direct open als de sensoren jouw beweging oppikken, maar in dit geval zijn de bewegingssensoren gemonteerd boven de hoofdingang van het gebouw. De toegang is dus niet van jou afhankelijk, je bent overgeleverd aan een externe macht, in dit geval de bezoeker die maar net op dat moment zich beneden aandient. De ruimte is gevuld met airbags van verschillende auto’s, die door Bjartmar Hylta zelf tot ontploffing zijn gebracht. De airbags blazen zich in het geval van een auto-ongeluk in 0,03 seconden volledig op en binnen 0,2 seconden zijn ze alweer leeg. Hier zijn de airbags bevroren in de tijd, of juist aan het wachten tot ze weer bescherming kunnen bieden in de toekomst.

Minne Kersten

Een andere opmerkelijke ingreep in de ruimte is de grootschalige installatie Leak van Minne Kersten. In het midden van de ruimte staat een bouwcontainer, bedekt met vieze vlekken veroorzaakt door lekkend water. In de krappe container is een videowerk te zien, waarin water een oncontroleerbare kracht lijkt te worden. Het water blijft stromen door de lekkende leidingen, de handdoeken en potten kunnen het water niet blijven opvangen. Aan fragiele wasrekken hangen de verweerde en verstijfde handdoeken ‘te drogen’.

Dit jaar spitsen vier van de tien kunstenaars zich voornamelijk toe op schilderkunst. Leo Arnold lijkt op het eerste gezicht de reflecties op verschillende oppervlaktes uit zijn directe omgeving te schilderen, maar hoe langer je naar het schilderij kijkt, hoe meer de realiteit begint te vervagen. Een soortgelijk effect hebben de schilderijen van Sam Hersbach. Hersbach schildert droomachtige berglandschappen en onderwaterwerelden met fantasiedieren. Ook bracht hij zijn fantasierijke voorstellingen aan op het plafond en de muren, zoals bijvoorbeeld een mug die bloed aan het zuigen is. Het romantische en kleurrijke van zijn werk staan in schil contrast tot de unheimische schilderijen van Sarah Ksieska. Ze is geïnspireerd door apocalyptische beelden en Doomsday scenario’s uit de media, die ze eerst tot een digitale collage vormt voordat ze het aanbrengt in olieverf op het doek. De voorstellingen lijken afkomstig uit een koortsdroom, waarin absurde waanbeelden zich afwisselen met melancholische reflecties om vervolgens badend in het zweet wakker te worden.

Het zigzaggen door de Ateliers laat zien hoe divers de werken zijn van deze lichting afzwaaiende residenten. Die naar binnen gerichte manier, waar Schöneich naar verwijst, is terug te zien in de ingetogen, maar ook poëtische aard van de presentaties. De meest gewaagde zet is toch wel het gat in de vloer, precies op de plek waar de directeur normaal gesproken rondjes op zijn stoel zou draaien.

Alle foto’s Gert Jan van Rooij, courtesy de Ateliers

Offspring 2020 ‘Zigzag’ is te zien t/m 20 september bij de Ateliers. Elke zaterdag tijdens de periode dat Zigzag open is voor het publiek vindt er een live radio-uitzending plaats in samenwerking met het Amsterdamse radiocollectief Ja Ja Ja Nee Nee Nee.

Deelnemende kunstenaars zijn: Cecilia Bjartmar Hylta, Eleye Boerenkamps, Ghita Skali, Jan Hüskes, Leo Arnold, Minne Kersten, Paula Förster, Piotr Urbaniec, Sam Hersbach en Sarah Ksieska.

Nadeche Remst

is kunsthistoricus

Recente artikelen