metropolis m

Stephan Blumenschein, Boottocht met performance, 5, 6, 13 september 2020, P/////AKT. Performers: Frederique Pisuisse en Marek van de Watering. Foto: Valeria Marchesini, courtesy of P/////AKT Amsterdam

In subtiel georkestreerde minimalistische grijze ruimtes wachten de bezoekers van Stephan Blumenscheins tentoonstelling wat af. Wat gaat er gebeuren op het boottochtje dat de kunstenaar organiseerde? En wanneer gaan die glazen schuifdeuren weer open? 

Het boottochtje was aangekondigd als onderdeel van de opening van de tentoonstelling, maar het bleef gissen naar wat er precies ging gebeuren op het water. Dat leek de acht mensen in de fluisterstille boot weinig uit te maken. Het was de laatste zondag van de zomer, waarbij de laaghangende zon zich van z’n beste kant liet zien door op het water te blikkeren. Het was, om het zo te zeggen, wel heel makkelijk om je over te geven aan het moment. Eenmaal varend begon de jonge vrouw aan het roer te neuriën en droeg een poëtische tekst voor. Ze zei “It all began with the simple observation: there are no doors in exhibition spaces.” En net als bij elk sprookje dat begint met ‘Er was eens..’ gingen de toehoorders volledig op in het verhaal. Er wordt geobserveerd dat de museumzalen waarin vrijelijk bewegen mogelijk is zo kunnen vermoeien, omdat je in haast oneindig veel richtingen kan kijken. Met dat laatste indachtig was het prettig in dit bootje alleen te hoeven luisteren,, niet in de laatste plaats omdat de omstandigheden perfect waren. Het tochtje duurde nog geen vijftien minuten. Toch scherpte het de zintuigen genoeg aan om de tentoonstelling op het vasteland anders –intenser– te beleven. 

De tocht was georganiseerd door Stephan Blumenschein als een van de drie onderdelen of ‘situaties’ waaruit zijn tentoonstelling Upon arrival and during our stay; leaving, leaving and leaving again bij P/////AKT bestaat. De interesse van de kunstenaar gaat uit naar de architectuur die kunstkijken mogelijk maakt en in het bijzonder naar de gedragingen van mensen in kunstruimtes tijdens openingen, zo staat in de begeleidende tekst. Maar Blumenschein doet meer dan enkel observeren. Want, zo merk je al snel, zijn arrangement zorgt ervoor dat je met zachte hand door zijn denkwereld wordt geleid. En dat is een prettige ervaring, hoewel het weer zeker meezat.

[blockquote]Blumenscheins interesse gaat uit naar de architectuur die kunstkijken mogelijk maakt en in het bijzonder naar de gedragingen van mensen in kunstruimtes tijdens openingen

Stephan Blumenschein, Upon arrival and during our stay; leaving, leaving and leaving again, overzichtsfoto, P/////AKT, 2020. Foto: Charlott Markus, courtesy of P/////AKT Amsterdam

Stephan Blumenschein, The Boat Ride, 2020. Video door Jacob Dwyer, performers: Frederique Pisuisse en Marek van de Watering. Foto: Valeria Marchesini, courtesy of P/////AKT Amsterdam

Uit het bootje en terug in P/////AKT zie ik archetypische grijze muren zoals je die overal ter wereld kunt aantreffen in musea voor moderne kunst. Hier is het minimalisme ver doorgetrokken: twee van de drie ruimtes zijn zo goed als leeg. De esthetiek van deze tentoonstellingsarchitectuur is de afgelopen halve eeuw, met Brian O’Doherty’s  Inside the White Cube als vermaard startpunt, veelvuldig geanalyseerd en heeft aan kracht niet verloren. Waarvan akte: in de derde zaal hangen zachtblauwe rechthoeken aan de muur diedoor een binnenkant van foam de akoestiek van de ruimte moeten verbeteren, maar de kunstenaar vertelde dat hij bezoekers regelmatig bewonderend naar deze ‘abstracte werken’ zag turen. 

Elke vrije beweging door een ruimte vergt een kader; hier wordt dat kader voelbaar door twee glazen schuifdeuren die elke paar minuten zoemend de in- en uitgang afsluiten

Buiten drinken mensen bier en roken ze hun sigaretjes. Blumenschein vertelt er hoe hij bezoekers vrij wilde laten in hoe zij door de ruimte bewegen, het is niet zijn bedoeling een choreografie te bedenken. Toch vergt elke vrije beweging door een ruimte een kader; hier wordt dat kader voelbaar door twee glazen schuifdeuren die elke paar minuten zoemend de in- en uitgang afsluiten. Dan sta je wat te wachten totdat je je bij het keuvelende gezelschap buiten kunt voegen; voor Blumenschein de tweede afwachtende ‘situatie’ waar zijn tentoonstelling uit bestaat. Een paar lange minuten overheerst het ‘Hotel California’ -gevoel; je bent altijd vrij om uit te checken – ‘but you can never leave’.

Stephan Blumenschein, Upon arrival and during our stay; leaving, leaving and leaving again, overzichtsfoto, P/////AKT, 2020. Foto: Valeria Marchesini, courtesy of P/////AKT Amsterdam

Stephan Blumenschein, Upon arrival and during our stay; leaving, leaving and leaving again, overzichtsfoto, P/////AKT, 2020. Foto: Charlott Markus, courtesy of P/////AKT Amsterdam

Stephan Blumenschein, Upon arrival and during our stay; leaving, leaving and leaving again, overzichtsfoto, P/////AKT, 2020. Foto: Charlott Markus, courtesy of P/////AKT Amsterdam

Blumenschein vertelt hoe hij voor deze tentoonstelling in het bijzonder heeft ingezet op het overdragen van een gevoel, waarbij ruimte is voor de eigen interpretatie. Als schrijver en afgestudeerd filosoof is hij gewend om middels argumenten naar een conclusie toe te schrijven; die strategie wilde hij in de tentoonstelling loslaten. Natuurlijk zullen bezoekers altijd vrijelijk blijven associëren over de betekenis van een tentoonstelling of een werk, maar wat was het uitgangspunt van de kunstenaar zelf? Blumenschein geeft aan dat hij grote woorden zonder vaste betekenis  gebruikt heeft zien worden als lokkertje om rechten en verworvenheden af te staan. Hij noemt het begrip vrijheid: expliciet genoemd in de voordracht en impliciet aanwezig in de beweging van de schuifdeuren.“ Denk aan kenniswerkers die zelf mogen bepalen waar en wanneer ze werken, maar voor wie werk en privé vloeiend in elkaar overgaan.” 

Dat en stevige structuur niet noodzakelijk de oplossing biedt blijkt wel uit het geluidswerk dat Blumenschein voor deze tentoonstelling maakte. De percussie van de nummers loopt steeds uit de maat met de andere instrumenten op het album. Blumenschein, die op de LP de synthesizer voor zijn rekeningen neemt, vertelt dat hij iets wilde laten horen wat hij met plezier heeft gemaakt. Ik luister met andere bezoekers; voor Blumenschein de derde ‘situatie’ van tentoonstelling.  Deze hele ruimte is persoonlijk en in vergelijking met het minimalisme elders bijna maximalistisch. Of door de vele verschillende stoelen – de kunstenaar vroeg aan vrienden en familie of ze een stoel wilden afstaan voor de tentoonstelling– in ieder geval eclectisch. 

Als intermezzo op de inderdaad met hoorbaar plezier gemaakte muziek leest de kunstenaar een lijst van zijn favoriete geluiden op. Koerende duiven, het geratel van een sleutelbos als iemand thuiskomt: het zijn niet heel bijzondere voorkeuren die hij koestert. Datzelfde gevoel had ik toen ik de poëtische tekst die in het bootje werd voorgedragen zelf nog eens bekeek: de zinnen kwamen me voor als vrij algemene overpeinzingen en het geheel las daarmee veel minder als het sprookje waar ik me op de boot in waande. Nogmaals: het weer zat aardig mee. 

Blumenschein stapt moeiteloos over de beperkingen en regels van diverse media heen en maakt zo een hedendaags totaalkunstwerk. Pas wanneer je je realiseert hoe vaak dat  elders een onbegrijpelijke potpourri van media oplevert, zie je het vernuft waarmee de combinatie hier is uitgevoerd

Stephan Blumenschein, Upon arrival and during our stay; leaving, leaving and leaving again, overzichtsfoto, P/////AKT, 2020. Foto: Charlott Markus, courtesy of P/////AKT Amsterdam

Stephan Blumenschein, Upon arrival and during our stay; leaving, leaving and leaving again, detail van de installatie, 2020. Foto: Stephan Blumenschein

De ervaring van de tentoonstelling is in dit geval veel meer dan de som van de losse werken. Blumenschein is als tentoonstellingsmaker iemand die niet cureert maar orkestreert. Hij stapt moeiteloos heen over de beperkingen en regels van diverse media –architectuur, poëzie, performance, beeldende kunst, muziek– en maakt zo een hedendaags totaalkunstwerk. Pas wanneer je je realiseert hoe vaak dat  elders een onbegrijpelijke potpourri van media oplevert, zie je het vernuft waarmee de combinatie hier is uitgevoerd. Stephan Blumenschein is kortom iemand aan wie je je lot graag toevertrouwt – al is het maar voor de duur van de opening van de tentoonstelling. 

Stephan Blumenscheins Upon arrival and during our stay; leaving, leaving and leaving again is nog t/m 11 oktober te zien in P/////AKT.

Jorne Vriens

is kunsthistoricus

Recente artikelen